Ինչ­պե՞ս են Թուր­քի­ան և Ադր­բե­ջա­նը փոր­ձում կոծ­կել իրենց ներ­քին ձա­խո­ղում­նե­րը. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ «Կանխատեսելի էր, որ համավարկի արդյունքում աշխարհն այլևս չի լինելու այնպիսին, ինչպես նախկինում էր. պետությունները որոշակի դժվարությունների են հանդիպելու։ Փորձագետների մեծամասնությունը ևս դեռևս վերջերս այն կարծիքին էր, որ կորոնավիրուսային ճգնաժամի արդյունքում միջազգային հարաբերություններում որոշակի լարվածություն կարող է նկատվել, սակայն դժվար էր կանխատեսել, որ հակամարտությունների այսպիսի մեծ չափերով սրացում կարող է տեղի ունենալ։

Առաջին հայացքից տպավորություն էր, թե ճգնաժամի առաջին ալիքից հետո կառավարությունները պետք է կենտրոնանան ներքին խնդիրների ու տնտեսության վերականգնման հարցերի վրա, սակայն ներկայումս այդ հարցերը առաջինից երկրորդ պլան են մղվում։ Նախևառաջ ուշադրություն պետք է դարձնել, թե ինչպիսի ներքին իրադարձություններ են տեղի ունենում այն երկրներում, որոնք շահագրգռված են հակամարտությունների խորացմամբ։

Գաղտնիք չէ, որ մերձավորարևել յան տարածաշրջանում ներկայիս փուլում կոնֆլիկտների հիմնական հրահրողը Թուրքիան է։ Իսկ ինչպե՞ս ստացվեց, որ Թուրքիան, որը նախկինում փորձում էր մեծ մասնակցություն չունենալ հակամարտություններում կամ զերծ մնալ դրանցից, հիմա շահագրգռված է իր հարևանների հետ հակասությունների սրմամբ։ Պատճառները պետք է փնտրել Թուրքիայի ներքին ձախողումների մեջ։ Իսկ այս պարագայում պետք է համեմատության մեջ դնել, թե ինչ էին իրենց հանրությանը խոստանում թուրքական իշխանությունները և ինչ ունեն հիմա։ Օրինակ՝ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը մեկ անգամ չէ, որ իր հանրությանը խոստացել է, թե Թուրքիայի Հանրապետության 100-ամյակին ընդառաջ երկիրը պատվավոր տեղ է գրավելու հզոր տնտեսություն ունեցող երկրների առաջին տասնյակում։

Իսկ ի՞նչ իրավիճակ է Թուրքիայի տնտեսության մեջ այս պահին։ Թուրքական ազգային արժույթի՝ լիրայի փոխարժեքը սրընթաց անկում է արձանագրում, երկրի ֆինանսական համակարգի վրա մեծանում է ճնշումը, շարունակաբար ավելանում է գործազրկության մակարդակը, լուրջ դժվարություններ են ստեղծվում տնտեսվարողների գործունեության համար։ Իսկ Հունաստանի, Սաուդյան Արաբիայի, Հայաստանի և մի շարք այլ երկրների կողմից թուրքական ապրանքների ներմուծմանը վերաբերող սահմանափակումները խոստանում են էական ազդեցություն ունենալ Թուրքիայի տնտեսության արտահանման սեկտորի վրա։ Պատահական չէ, որ եվրոպական որոշ տնտեսական վերլուծաբաններ արդեն իսկ ահազանգ են հնչեցնում, որ Թուրքիայում մեծ է տնտեսական կոլապսի հնարավորությունը։

Տնտեսական դժվարություններին զուգահեռ, Թուրքիայում ներքաղաքական տեսանկյունից էլ իրադրությունը բարվոք չէ, քանի որ ընդդիմադիրները շարունակում են հետապնդումների ենթարկվել, երկրում ամրապնդվում է բռնապետական համակարգը։ Սրան էլ գումարվում են թուրքական հասարակության համար կորոնավիրուսի համավարակի՝ առողջապահական առումով աղետալի հետևանքները։ Ուստի թուրքական իշխանությունները, կանխազգալով այն մեծ հավանականությունը, թե հանրային դժգոհությունների ողջ էներգիան կարող է ուղղվել իրենց տապալելու ուղղությամբ, փորձում են շեղել հանրության ուշադրությունը արտաքին խնդիրների վրա և նրանց «կերակրել» նոր ձեռքբերումների մասին խոսակցություններով։

Այդպիսով, Էրդողանը լարվածություն հրահրելով Արևել յան Միջերկրականում, ձգտում է հանրությանը հանգստացնել նոր էներգառեսուրսների պաշարների մասին խոսակցություններով, թե իբր Թուրքիան առաջիկայում կարող է էներգետիկ առումով ինքնաբավ երկիր դառնալ։ Եվ այս իրողությունը համեմվում է Սև ծովում գազի մեծ պաշարի հայտնաբերման մասին հայտարարություններով։ Իսկ մյուս կողմից էլ Էրդողանը պանթուրքական կամ պանթուրանական ծրագրերի միջոցով թուրքական հասարակության մեջ բորբոքում է ազգայնական կրքերը։ Հիմնականում հենց այս շրջանակում է տեղավորվում թուրքական ներգրավվածության աճը Արցախյան հակամարտությունում։

Բացի այդ, այդպիսով Թուրքիան հնարավորություն կստանա զենքի նորանոր խմբաքանակներ մատակարարել Ադրբեջանին և մեծ շահույթ ստանալ։ Ադրբեջանում ևս ներքին ծայրահեղ իրավիճակ է։ Նավթի գների անկման պարագայում ադրբեջանական հանրության շրջանում էական դժգոհություններ են հասունանում Ալիևի վարած քաղաքականության նկատմամբ, որը երկրի տնտեսության մեջ գումարները ներդնելու փոխարեն միլիարդավոր դոլարների գերժամանակակից զենքեր է գնել ու շատ ավելի մեծ գումարներ՝ պարզապես յուրացրել։

Արցախի նկատմամբ ագրեսիայի հրահրմամբ Ալիևի իշխանությունը ոչ միայն հանրության դժգոհությունն ուղղում է դեպի կոնֆլիկտի գոտի, այլև ցույց է տալիս, որ իր կողմից թանկարժեք զենքերի գնումն ուղղակի անհրաժեշտություն էր։ Դրա համար էլ Ալիևը ամեն գնով շահագրգռված է ադրբեջանական հասարակությանը հաղթանակներ ցույց տալ, քանի որ յուրաքանչյուր ձախողում ուղղակի մեծացնում է իր ռեժիմի տապալման հավանականությունը:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում։