ԻՍԿԱՊԵՍ, ՕԼԻԳԱՐԽՆԵՐԸ ԿԵՐԱՆ ԵՐԿԻՐԸ

Աշխարհահռչակ շանսոնյե Շարլ Ազնավուրի վերջին հարցազրույցի մասին հայաստանյան հասարակայնությունը, ներառյալ իշխանությունները, քաղաքական ուժերն ու   մտավորականությունը, ակնհայտ լռություն են պահպանում. հատուկենտ արձագանքները գալիս են առանձին անհատներից, որոնց «բզբզում» է մամուլը: Դիրքորոշումը թերեւս հասկանալի է, եւ Շարլ Ազնավուրից բացի, մեկ այլ անհատի, որը կհամարձակվեր նման ճշմարտություններ բարձրաձայնել, ավանդական  կուսակցությունները  եւ որոշակի շրջանակներ սփյուռքում եւ Հայաստանում առնվազն «կխաչեին» (ուրացում, քիրվայացում եւ այլն), եւ հակառակը` «հայդատականության» դեմ պայքարողները «օվսաննաներ» կհնչեցնեին: Բայց խանգարում է Շարլ Ազնավուրի անձը. մի մասը չի ցանկանում քննադատել, մյուս մասն էլ գովել` նախագահներ Սերժ Սարգսյանի ու Ռոբերտ Քոչարյանի նկատմամբ նրա (երբեմնի՞- Ա.Դ.) ջերմ վերաբերմունքի համար: Նույն մտայնությունը նկատեցինք մտավորականների շրջանում, որոնց դիրքորոշումը  կարող էինք կանխատեսել անգամ նրանց զանգահարելուց առաջ: Մտավորականներից մեկն էլ պատճառաբանեց. «Հեղհեղուկ Շարլն է, ու միայն ութսունքանիամյա հասակո՞ւմ է սա հասկացել, այն, ինչ միշտ եմ ասել»: Ի պատիվ Սոս Սարգսյանի ու Երվանդ Մանարյանի՝ նրանք չխուսափեցին «շարլազնավուրյան տաբուից»: Սոս Սարգսյանը, ի դեպ, տեղյակ չէր հարցազրույցից:ՍՈՍ ՍԱՐԳՍՅԱՆ-Պարո՛ն Սարգսյան, հարցազրույցը վերնագրված է «Ես թքած ունեմ «ցեղասպանություն» բառի վրա», քանի որ այն  ստիպում է, որ երկրի պետական շահը ստորադասվի պատմական հիշողությանը: Սա այն թեզն է, որն այսքան տարի պաշտպանում է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը, ում ՀՅԴ-ն, այլ քաղաքական կուսակցություններ, մտավորականներ եւ կարծում եմ` Դուք, եթե չեմ սխալվում, դատափետում էիք:-Բարդ զգացողություն ունեմ, ինքը հանճարեղ երգիչ է, բայց դե… չգիտեմ: Ամեն դեպքում, չափազանց անընդունելի դատողություններ են եւ վնասակար ազգի համար: Խնդիրն էն է, որ ինքը շատ մեծ արտիստ է, եւ նրա դեմ որեւէ վատ բան ասել հնարավոր չէ, բայց վատ բան էլ չասել չի լինի, որովհետեւ Ցեղասպանությունն այն խնդիրն է, որը հայ ժողովուրդը պետք է հասցնի մինչեւ վերջ, մինչեւ հատուցում: Էս է մեր խնդիրը, եւ ոչ ոք չի կարող մեզ շեղել էս ճանապարհից, ոչ ոք` ո՛չ մեծ արտիստները, ո՛չ էլ այլ հեղինակավոր մարդիկ: Պարզապես Շարլ Ազնավուրը մինչեւ վերջ չի պատկերացնում, թե ինչ է իրենից ներկայացնում մեր հարեւան թուրքը, ադրբեջանցին: -Նախ` չմոռանանք, որ  ինքը Ցեղասպանությունը վերապրածի ժառանգ է, եւ երկրորդ` նա, օրինակ, դեմ է սահմանի բացմանը:-Ի՞նչ է ասում` մոռանա՞նք, մենք չենք մոռանալու…-Բնականաբար ո՛չ, պարզապես ասում է, որ Հայաստանը պետք է ապրի: Ու  որ լավատես չէ, որ աշխարհը կընդունի:-Դե ես չեմ կարդացել, ի՞նչ ասեմ, եթե ինքը դեմ է, ես էլ եմ դեմ սահմանի բացմանը: Ես էլ եմ կարծում, որ ոչ մի իմաստ չունի եւ վնասից բացի, օգուտ չի տալու: Լեռ Կամսար կարդացած կա՞ք, ինքն ասում է. «Եթե թուրքը բարի գործի մասին խոսում է, սպասի՛ր մեծ ողբերգությունների»: Մեզ պետք չէ: Բայց եթե Դուք իմ դիրքորոշումը գիտեք, էլ ինչի՞ մասին եք խոսում: Դա մեր գործն է, որ պետք է մինչեւ վերջ տանենք, ով ինչ ուզում է խոսի, ինչպես ուզում է մեկնաբանի: Եւ հետո, ինչո՞ւ չի ճանաչի, աշխարհը ուզի-չուզի, պետք է ճանաչի: Քսան երկրներ, եթե չեմ սխալվում, ճանաչել են, կճանաչեն, անպատճառ:-Այնուամենայնիվ, երգչին  չի կարելի մեղադրել իրականության զգացումը կորցնելու մեջ, քանի որ  չնայած  Հայաստանի երեք նախագահներից ակնհայտորեն պաշտպանել է վերջին երկուսին, հիմա  քննադատում է եւ արձանագրում, որ Հայաստանը մահանում է, մարդիկ անասելի տառապանքներ են կրում 3 օլիգարխների պատճառով: -Տարբեր հարցեր են, «գյուղը դատարկվում է», «մարդիկ գնում», բայց Ցեղասպանության հետ կապված հարցն ուրիշ հարց է: Ես էլ եմ ասում` հա՛, ճիշտ է, օլիգարխները կերան Հայաստանը: -Իսկ կա՞ ինչ-որ սահման, որից այն կողմ էլ տեղ չկա:-Ինձ թվում է` կա, ու էդ սահմանը մոտենում է: ԵՐՎԱՆԴ ՄԱՆԱՐՅԱՆ-Պարո՛ն Մանարյան,Դուք ինչպե՞ս ընդունեցիք Ազնավուրի հարցազրույցը:-Ցեղասպանությունն այնպիսի հարց է, որ ամեն մեկն իր վերաբերմունքն ունի, եւ բոլորի կարծիքը նույնանում է մյուսի հետ: Իր մոտեցումն ունի:-Հենց այդ մասին եմ հարցնում, իբրեւ հայ մարդ` համամի՞տ եք:-Կրկնում եմ` Շարլ Ազնավուրին եկե՛ք չհիշատակենք: Մեծապես հարգում ենք մեր մեծ երգչին, նա շատ ճիշտ բաներ է ասում, բայց բոլոր դեպքերում ես իմ կարծիքն ունեմ: Ես իմ ընտանիքն ունեմ, իմ կոնկրետ, Ցեղասպանությունից տուժած շրջանակն ունեմ: Ու ասեմ` ցեղասպանությունը մնում է ցեղասպանություն, հիմա դա մենք ինչ կկոչենք… մնում է ցեղասպանություն: -Հասկանալի է, բայց խոսքը վերաբերմունքի մեջ է. Ազնավուրն ասում է, որ պետությունը չի զարգանա, եթե հիշողություններով ապրի, իսկ Վարդան Օսկանյանն ասում էր` 100 տարի էլ կարող ենք մնալ շրջափակման մեջ:-Է՜, Վարդան Օսկանյանը կարող է ներուժ ունի, կարող է 100 տարի մեկուսացված մնալ: Կարելի է, էլի, բանկայի մեջ զակատ լինենք, վերջանա, գնա… Ինչ վերաբերում է պատմական հիշողությունը ստորադասել պետական շահին, ապա ասեմ. երբ մենք չարաշահում ենք այդ հիշողությունը, երբ պատմական հիշողությունը մեզ համար դարձնում ենք ուղեցույց, էդ ժամանակ, իհարկե, տուժում ենք: Բայց հիշողությունից զրկվել չի կարելի, որովհետեւ զրկվես, չարիքը կկրկնվի: Ըստ որում, նշանակություն չունի` չարիքը կկրկնվի ի՞մ տանը, թե՞ պարսիկ հարեւանիս տանը:ԱՆՈՒՇ ԴԱՇՏԵՆՑ