Վճռաբեկի դատարանի վերջին նախադեպային որոշումները․ «Էմ Ջի Էմ Փարտներսը» ներկայացրել է ուղեցույցներ

«Էմ Ջի Էմ Փարտներս» ընկերությունը շարունակում է ներկայացնել ուղեցույցներ, օգտակար տեղեկատվական նյութեր գործընկերների համար։ Այս անգամ ներկայացնում ենք Վճռաբեկի դատարանի վերջին նախադեպային որոշումներից մի քանիսը, որոնք վերաբերում են հետևյալ հարցերին․

1․ Ժառանգություն ըստ կտակի
2․ Դատական ակտի անվերապահ բեկանման հիմքերը
3․ Պարտավորական իրավունք
4․ Բռնագանձումն աշխատավարձի վրա
5․ Սնանկության գործի վարույթը կարճելու հիմքեր
6․ Անբարեխիղճ մրցակցության դրսևորման փաստը
7․ Էլեկտրոնային աճուրդի արդյունքների բողոքարկումը
8․ Պատասխանատվության համաչափությունը աշխատանքային օրենսդրության մեջ։
Իրավական հարցը․

Արդյո՞ք ըստ կտակի ժառանգությունը կարող է ընդունվել նաև ժառանգված գույքը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ կետի իմաստով փաստացի տիրապետելու կամ կառավարելու միջոցով:

Դիրքորոշումը․

Տվյալ դեպքում օրենսդիրը, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 71-րդ գլուխը վերնագրելով «ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՍՏ ԿՏԱԿԻ», առանձին կարգավորել է ըստ կտակի ժառանգությունից բխող իրավահարաբերությունները, 72-րդ գլուխը վերնագրելով «ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՍՏ ՕՐԵՆՔԻ», առանձին կարգավորել է ըստ օրենքի ժառանգությունից բխող իրավահարաբերությունները։ Ի տարբերություն նշված գլուխների վերնագրերում հատուկ նշման՝ նույն օրենսգրքի 73-րդ գլուխն իր վերնագրում հատուկ նշում չի պարունակում այն մասին, թե դրանով որ ժառանգությունն ընդունելու իրավահարաբերություններն են կարգավորվում՝ ըստ կտակի՞, թե՞ ըստ օրենքի։ Տվյալ դեպքում գլուխը վերնագրվել է «ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՆԴՈՒՆԵԼԸ»։

«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ և 41-րդ հոդվածների համատեքստում մեկնաբանելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի բովանդակությունը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ նշված հոդվածում առկա իրավակարգավորումները, ներառված լինելով «ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆՆ ԸՆԴՈՒՆԵԼԸ» վերտառությամբ 73-րդ գլխում, հավասարապես վերաբերելի և կիրառելի են ինչպես ըստ օրենքի, այնպես էլ ըստ կտակի ժառանգություններից բխող իրավահարաբերությունների նկատմամբ։

Հիմք ընդունելով Սահմանադրական դատարանի 12.07.2022 թվականի թիվ ՍԴՈ-1660 որոշումը, ինչպես նաև վերը նշված իրավական նորմերը և դրանց վերաբերյալ արտահայտված իրավական դիրքորոշումները՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ըստ կտակի ժառանգությունը կարող է ընդունվել ինչպես ըստ կտակի ժառանգի դիմումը ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնելով, այնպես էլ կտակում նշված գույքը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ կետի իմաստով փաստացի տիրապետելու կամ կառավարելու միջոցով։
https://www.cassationcourt.am/precedent/precedent-single-decision/civil-cases/2337

Իրավական հարցը․

Արդյո՞ք վերաքննիչ դատարանն իրավասու է չանդրադառնալ գործի վարույթը կարճելու մասին վերաքննիչ բողոքի հիմքին, եթե դրա վերաբերյալ դիրքորոշում բողոք բերած անձը չի հայտնել առաջին ատյանի դատարանում գործի քննության ժամանակ։

Դիրքորոշումը․

Վերահաստատելով վերը նշված իրավական դիրքորոշումը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ դատական ակտն անվերապահ բեկանելու հիմքի առկայության մասին վերաքննիչ բողոքում ներկայացված հիմնավորումները չեն կարող նույնացվել որևէ հարցի կապակցությամբ առաջին ատյանի դատարանում գործի քննության ժամանակ հայտնած «դիրքորոշում» եզրույթի հետ, որի նկատմամբ կիրառելի է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 5-րդ մասով նախատեսված սահմանափակումը, քանի որ դատական ակտն անվերապահ բեկանելու՝ մինչև 14․03․2024 թվականը գործած խմբագրությամբ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 365-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված հիմքերին վերաքննիչ դատարանը պարտավոր է անդրադառնալ՝ անկախ վերաքննիչ բողոքի հիմքերից ու հիմնավորումներից, ուստի նաև՝ բողոք բերած անձի կողմից այդ կապակցությամբ դատարանում գործի քննության ժամանակ դիրքորոշում հայտնած լինելու կամ չլինելու հանգամանքից։ Դատական ակտն անվերապահ բեկանելու հիմքերի առկայության դեպքերում, ելնելով դրանց բնույթից ու արդարադատության իրականացման ընթացքում առաջացրած հետևանքներից, կարևորվել է դրանց բացահայտումը և վերացումը, մինչդեռ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 5-րդ մասով նախատեսված սահմանափակումը բխում է գործին մասնակցող անձանց հավասարության ու մրցակցության սկզբունքների պահպանման անհրաժեշտությունից։
https://www.cassationcourt.am/precedent/precedent-single-decision/civil-cases/2322

Իրավական հարցը

Ո՞ր պահից է ծագում ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով սահմանված պատասխանատվության միջոցն այն դեպքերում, երբ դատարանի օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտով հաստատված է ապահովագրական ընկերության ապահովագրական հատուցման վճարումը մերժելու մասին որոշման ոչ իրավաչափ (անհիմն) լինելը։

Դիրքորոշումը․

ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով նախատեսված պարտավորության կատարման կետանցումն առաջ է գալիս վիճարկվող գումարը վերադարձնելու պարտականության ծագման պահից սկսած, երբ անձը չի կատարում կամ ոչ պատշաճ է կատարում այդ պարտականությունը: Այսինքն` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածում ամրագրված դրույթների կիրառությունն ուղղակիորեն պայմանավորված է պարտապանի կողմից կետանցման պահի բացահայտմամբ: Ընդ որում, այն դեպքում, երբ պարտավորության կատարման համար ժամկետ նախատեսված չէ` դա պետք է կատարվի պարտավորության ծագումից` ողջամիտ ժամկետում: Միաժամանակ` այդ ժամկետում պարտավորության չկատարման դեպքում օրենքով սահմանված կարգով կիրառվում է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածով նախատեսված կարգավորումը (տե՛ս «Հայաստանի ավտոապահովագրողների բյուրո» ՀԿ-ն ընդդեմ Արթուր Սարգսյանի և Արմեն Կարապետյանի թիվ ԵԴ/29755/02/18 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 17.03.2021 թվականի որոշումը):

Վճռաբեկ դատարանը, մեկ այլ որոշմամբ անդրադառնալով գործը դատական կարգով քննության մեջ գտնվելու և այդ հիմքով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածը չկիրառելու հարցին, արձանագրել է, որ գործը դատական կարգով քննության մեջ գտնվելու հանգամանքը հիմք չէ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411-րդ հոդվածը չկիրառելու համար, քանի որ Կազմակերպության՝ գումար վճարելու պարտավորությունը ծագել է 01.01.2009 թվականին՝ այն պահից, երբ կողմերի միջև ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1078-րդ հոդվածի հիման վրա և նույն օրենսգրքի 1079-րդ հոդվածով սահմանված չափով առաջացել են վնաս պատճառելուց բխող իրավահարաբերություններ: Հետևաբար գործի դատական կարգով քննությունն ընդամենն անձի` իր իրավունքների դատական պաշտպանության եղանակն էր, որի ընթացքում դատարանը քննել է նախկինում ծագած իրավահարաբերությունների հետևանքով վնասի հատուցման հարցը (տե՛ս Վեներա Դավթյանն ընդդեմ «Հողշինմոնիթորինգ» ՊՈԱԿ-ի թիվ ԵԱՔԴ/2447/02/10 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.12.2011 թվականի որոշումը):
https://www.cassationcourt.am/precedent/precedent-single-decision/civil-cases/2321

ՍՆԱՆԿՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾԵՐ

Իրավական հարցը․

Վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է պարտապան-ֆիզիկական անձին սնանկ ճանաչելու մասին վճռով նրան պատկանող դրամական միջոցների վրա արգելանք դնելու արդյունքում վերջինիս աշխատավարձի և դրան հավասարեցված վճարների վրայից արգելանքը հանելու իրավական հնարավորության հարցին՝ վերահաստատելով նախկինում արտահայտած դիրքորոշումները։

Դիրքորոշումը․

Վճռաբեկ դատարանը արձանագրել է, որ անկախ ֆիզիկական անձի առողջացման ծրագիր հաստատված լինելու կամ չլինելու հանգամանքից՝ ֆիզիկական անձանց սնանկության դեպքում պարտապանի՝ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 95-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերում նշված՝ վաճառքի ենթակա գույքի կազմում չեն կարող ներառվել նրան սնանկ ճանաչելու մասին վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո վերջինիս ստացած աշխատավարձը և դրան հավասարեցված վճարները։
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, թիվ ՍնԴ/0163/04/22 սնանկության գործի շրջանակներում անդրադառնալով «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 95-րդ հոդվածի միատեսակ կիրառության հարցին, 19․03․2024 թվականին կայացված որոշմամբ դիրքորոշում է հայտնել նաև այն մասին, որ պարտապանի աշխատավարձից կատարվող գանձումներն աշխատանքային իրավահարաբերությունների շրջանակներում գործատուի հանդեպ աշխատողի ունեցած պարտքերի մարմանն ուղղված գումարներն են, որպիսի հանգամանքի հաշվառմամբ դրանք պարտապանի գույքի կազմի մեջ չեն ներառվում՝ անկախ ֆինանսական առողջացման ծրագիր հաստատված լինելու կամ չլինելու փաստից։ Այլ կերպ ասած՝ օրենսդիրն իսպառ բացառել է պարտապանի գույքի կազմում աշխատավարձից կատարվող գանձումները ներառելու հնարավորությունը՝ հիմք ընդունելով այդ գանձումների նպատակային ուղղվածությունը։ Ֆինանսական առողջացման ծրագիր հաստատված չլինելու դեպքում սնանկ ճանաչելու մասին վճռի օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո պարտապանի ստացած աշխատավարձը պարտապանի գույքի կազմի մեջ չի մտնում։

https://www.cassationcourt.am/precedent/precedent-single-decision/civil-cases/2342

Իրավական հարցը․

Վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետում նշված հիմքով գործի վարույթը կարճելու առանձնահատկություններին:

Դիրքորոշումը․

«Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-րդ հոդվածի՝ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 41-րդ հոդվածի 1-ին մասի իրավակարգավորումից բխող տառացի մեկնաբանությունից հետևում է, որ օրենսդրի կողմից սահմանված արգելքը վերաբերում է պարտապանի կողմից պարտատիրոջը բավարարում տալուն: Այդուհանդերձ, հաշվի առնելով նաև «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 86-րդ հոդվածի 1-ին մասի այն պահանջը, որ իրավական ակտի մեկնաբանությունը չպետք է փոխի դրա իմաստը, ինչպես նաև հաշվի առնելով սույն որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումները՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը կարևորել է, որ սնանկության գործընթացի որոշակիությունը և կանխատեսելիությունն ապահովելու, ինչպես նաև «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 82-րդ ու 84-րդ հոդվածներով սահմանված՝ պարտատերերի պահանջների բավարարման հերթականությունը և կարգը պահպանելու նպատակով «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-րդ հոդվածի 2-րդ մասի՝ իրավահարաբերության ծագման պահին գործող խմբագրությամբ «ա» կետով և գործող խմբագրությամբ 2-րդ կետով ամրագրված իրավանորմը ենթակա է ավելի լայն մեկնաբանման՝ այն համադրելով նշված օրենքի այլ պահանջների հետ, այլապես նշված նորմի ոչ համակարգային մեկնաբանումը տվյալ դեպքում կխախտի իրավական ակտի իմաստը:

Արդյունքում, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը եզրահանգել է, որ պարտատերերի պահանջների բավարարման սառեցման (մորատորիումի) ընթացքում պարտապանի կողմից իր ցանկացած պայմանագրային կամ այլ պարտավորություններով պարտատերերին դրամական կամ այլ բավարարում տալու արգելքը վերաբերում է նաև պարտապանի հետ պարտավորական հարաբերությունների մեջ գտնվող այլ անձանց՝ սնանկ ճանաչված պարտապանի պարտապան հանդիսացող անձանց կողմից սնանկության վարույթը շրջանցելով սնանկ ճանաչված պարտապանի պարտատիրոջը դրամական կամ այլ բավարարում տալուն (տե´ս «Դոն-Ալֆոմ» ՍՊԸ-ի սնանկության գործով կառավարիչ Յուրիկ Օհանյանն ընդդեմ «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ի թիվ ԵԱՔԴ/0254/02/16 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 27.12.2017 թվականի որոշումը):

Վերահաստատելով վերը նշված դիրքորոշումները՝ Վճռաբեկ դատարանը, մինչև 15.04.2020 թվականը գործող խմբագրությամբ «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետը համակարգային վերլուծության ենթարկելով նույն օրենքի 4-րդ հոդվածի 2-րդ մասի հետ, արձանագրել է, որ պարտապանին սնանկ ճանաչելու մասին վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու օրվանից կարճման են ենթակա բացառապես քաղաքացիական կամ վարչական կամ արբիտրաժային տրիբունալի վարույթում գտնվող այն գործերի վարույթները, որոնցով ներկայացված են սնանկ ճանաչված պարտապանից գումար բռնագանձելու կամ գույք հանձնելու պահանջներ՝ պայմանով, որ այդ պահանջները պարտատերերը հնարավորություն ունեն սնանկության վարույթի շրջանակներում ներկայացնելու որպես «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի իմաստով առանձին պահանջ, իսկ բոլոր այն դեպքերում, երբ ներկայացված պահանջները չեն հանդիսանում «Սնանկության մասին» ՀՀ օրենքի 39-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի առարկա, սակայն ծագել են սնանկության գործով պարտապանի գույքի կազմում ներառված գույքի և իրավունքների առնչությամբ, ու այդ վեճով պարտապանը հանդես է գալիս որպես պատասխանող կամ պատասխանողի կողմում երրորդ անձ, ապա այդ գործերի վարույթները ենթակա են ոչ թե կարճման, այլ այդ գործերը ենթակա են ըստ առարկայական ընդդատության հանձնման Սնանկության դատարանի քննությանը՝ նույն սնանկության գործի շրջանակում որպես առանձին քաղաքացիական գործ քննելու համար:
https://www.cassationcourt.am/precedent/precedent-single-decision/civil-cases/2346

ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԳՈՐԾԵՐ

Իրավական հարցը․

Արդյո՞ք ապրանքի թերի, կեղծ կամ ոչ լիարժեք տվյալների (տեղեկությունների) մակնշումն ինքնին բավարար է տվյալ արարքն անբարեխիղճ մրցակցության դրսևորում որակելու համար, եթե բավարար ապացույցների համակցությամբ չի հաստատվում տնտեսվարողի կողմից տվյալ ապրանքն իրացնելու փաստը:

Դիրքորոշումը․

Հաշվի առնելով, որ Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին Օրենքի 14-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված գործողությունները կամ անգործությունը հասարակության մոլորեցում որակելու համար պարտադիր պայման է այդ գործողությունների կամ անգործության բացասական ազդեցությունը կրող օբյեկտի՝ մասնավորապես, սպառողի առկայությունը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ այդպիսով խնդրո առարկա գործողությունները կամ անգործությունը հասարակության մոլորեցում որակելու համար պարտադիր պայման է դառնում նաև այն միջոցը (գործողությունը), որով սպառողն իր վրա է կրում տնտեսվարողի վարքագծի բացասական ազդեցությունը։ Այդ միջոցը (գործողությունը) տվյալ ապրանքն սպառողին հասցնելն է, հասանելի դարձնելն է, այլ կերպ՝ ապրանքի իրացումն է։
Ավելին, Օրենքի 14-րդ հոդվածի 2-րդ մասում օրենսդիրը հասարակության մոլորեցում է դիտարկում ոչ թե ինքնին թերի, կեղծ կամ ոչ լիարժեք տվյալների (տեղեկությունների) նշումը, այլ նշված գործողությունների կատարումն իրացման ընթացքում։ Նշված նորմում «իրացման ընթացքում» ձևակերպմամբ կատարված շեշտադրումից բխում է, որ ապրանքի վերաբերյալ թերի, կեղծ կամ ոչ լիարժեք տվյալների (տեղեկությունների) նշումը հասարակության մոլորեցում որակելու համար պարտադիր պայման է տվյալ ապրանքի իրացման ընթացքում գտնվելու հանգամանքը։ Վերջինս ենթադրում է տվյալ ապրանքի՝ իրացման կետերում գտնվելու փաստի առկայություն։
Ըստ այդմ, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ապրանքի թերի, կեղծ կամ ոչ լիարժեք տվյալների (տեղեկությունների) նշումը չի կարող որակվել անբարեխիղճ մրցակցության դրսևորում՝ հասարակության մոլորեցում, քանի դեռ բավարար ապացույցների համակցությամբ չի հաստատվել տվյալ ապրանքի իրացման ընթացքում գտնվելու հանգամանքը։
https://www.cassationcourt.am/precedent/precedent-single-decision/administrative-cases/2333

Իրավական հարցը․

Վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդի արդյունքները վարչական կարգով վերադասությամբ բողոքարկելու իրավական հնարավորությանը և դրանով պայմանավորված վիճարկման հայց ներկայացնելու դատավարական ժամկետի հաշվարկման առանձնահատկությանը։

Դիրքորոշումը․

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդն անվավեր ճանաչելու պահանջի ներկայացման պայմաններում վիճարկման հայց ներկայացնելու ժամկետի հաշվարկման առանձնահատկությունը կայանում է նրանում, որ հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդն իրենից ներկայացնում է մեկը մյուսի հետ փոխկապակցված, որոշակի հաջորդականություն պահանջող գործողությունների համակցություն, որի ավարտի կապակցությամբ օրենսդրի կողմից չի նախատեսվել իրականացված հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդն ամփոփող վարչական ակտի կայացում: Նման պայմաններում հաշվի առնելով, որ հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդը եզրափակվում է միայն արդյունքներն ամփոփող փաստաթղթի՝ արձանագրության կազմմամբ, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդն անվավեր ճանաչելու պահանջը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի շրջանակներում ներկայացվելու դեպքում, երկամսյա ժամկետը հոսում է արձանագրության կազմման պահից: Այդուհանդերձ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, նկատի ունենալով, որ վարչական մարմինն օրենքով նախատեսված կարգով չի կրում աճուրդն ավարտվելու վերաբերյալ պարտապանին իրազեկելու պարտականություն, գտել է, որ սույն դեպքում արգելադրված գույքը հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդով իրացնելու մասին հայցվոր կողմի իրազեկվելու հանգամանքը կարող է ելակետային նշանակություն ունենալ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 72-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով սահմանված երկամսյա ժամկետի բաց թողումը հարգելի համարելու հարցի քննարկման համար:

Այսպես. հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդն անվավեր ճանաչելու պահանջը արձանագրության կազմման պահից սկսած երկամսյա ժամկետում ներկայացվելու դեպքում հայցադիմումը համարվում է դատավարական ժամկետում ներկայացված, ուստի այդ պարագայում դատավարական ժամկետը վերականգնելու մասին միջնորդություն ներկայացնելու անհրաժեշտությունը բացակայում է:

Մինչդեռ, եթե հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդն անվավեր ճանաչելու պահանջը դատարան է ներկայացվում արձանագրության կազմման պահից սկսած երկամսյա ժամկետը լրանալուց հետո, ապա այդ դեպքում հայցվորը պետք է ներկայացնի դատավարական ժամկետը վերականգնելու մասին միջնորդություն։ Ընդ որում, եթե միջնորդության հիմքում հայցվորը դնում է հարկադիր էլեկտրոնային աճուրդի մասին իր իրազեկված լինելու կոնկրետ օրվա մասին փաստարկ՝ այդ փաստարկը հիմնավորող թույլատրելի ապացույցով հանդերձ, և դատարանը պարզում է, որ հայցադիմումը դատարան է ներկայացվել այդ օրվանից հաշվված երկամսյա ժամկետում, ապա բաց թողնված դատավարական ժամկետը վերականգնելու միջնորդությունը պետք է վերականգնվի իրավունքի ուժով (ex jure)՝ ապահովելով ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ, 63-րդ հոդվածներով և Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետով երաշխավորված դատարանի մատչելիության ու արդար դատաքննության իրավունքի արդյունավետ իրացումը:
https://www.cassationcourt.am/precedent/precedent-single-decision/administrative-cases-intermediate/2335

Իրավական հարցը․
Արդյո՞ք ծառայողական անհրաժեշտությամբ պայմանավորված աշխատանքից բացակայելու մեկ դեպք արձանագրելու համար ոստիկանության աշխատակցի նկատմամբ «խիստ նկատողություն» կարգապահական տույժի կիրառումը կարող է համարվել համաչափ:

Դիրքորոշումը.

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ արձանագրել է, որ համաչափության սկզբունքն իրավական պետության կարևորագույն տարրերից է: Դրա առանցքային կարևորությունը նրանում է, որ այն հնարավորություն է տալիս գնահատելու գործողության և/կամ անգործության իրավաչափությունը՝ միջամտության ընթացքում կիրառվող միջոցների գործադրմամբ նպատակին հասնելու հնարավորության և թույլատրելիության տեսանկյունից: Համաչափության սկզբունքը երաշխավորում է, որ այս կամ այն հանգամանքներում համարժեքություն ապահովվի կիրառվող միջոցների և դրանց կիրառմամբ հետապնդվող նպատակի միջև: Յուրաքանչյուր դեպքում միջամտությունը պետք է բավարարի օրինականության, պիտանիության, անհրաժեշտության և համարժեքության պահանջներին: Այսինքն՝ հիմնարար իրավունքից անարգել օգտվելու հնարավորության ցանկացած միջամտություն պետք է զերծ լինի կամայականությունից և հնարավորինս մեղմ միջոցների գործադրմամբ ապահովի առաջադրվող նպատակի արդյունավետ իրագործումը: Ուստի՝ անձին երաշխավորված որևէ հիմնարար իրավունք սահմանափակելիս պետական մարմինը, այդ թվում՝ Դատարանը կաշկանդված է համաչափության սկզբունքի սահմանադրական հրամայականով և ցանկացած դեպքում պետք է ստուգի ընտրված միջոցի օրինականությունը, ապա գնահատի իր առջև դրված նպատակին հասնելու հարցում դրա պիտանիությունը, անհրաժեշտությունը ու համարժեքությունը (տե՛ս, Սուսաննա Համբարձումյանն ընդդեմ ՀՀ հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության թիվ ՎԴ/9457/05/18 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26․05․2022 թվականի որոշումը)։

Վերահաստատելով վերոգրյալ իրավական դիրքորոշումները՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ համաձայն համաչափության սահմանադրաիրավական սկզբունքի՝ ընտրված պատասխանատվության միջոցը և չափը պետք է համապատասխանեն կատարված արարքի ծանրությանը, հանրային վտանգավորության աստիճանին, պատճառված վնասին, մեղքի աստիճանին և այլ էական հանգամանքներին և պետք է առկա լինի արդարացի հավասարակշռություն սահմանվող պատասխանատվության միջոցի ու չափի և պատասխանատվության սահմանմամբ հետապնդվող իրավաչափ նպատակի միջև:
https://www.cassationcourt.am/precedent/precedent-single-decision/administrative-cases/2334