«Բաքվում գտնվող հայ ռազմաքաղաքական գերիների «գլխագինը» այլ է»․ Սիրանուշ Սահակյան

Բաքվում պահվող Արցախի նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյաների գործի նախաքննությունն ավարտվել է։ Ադրբեջանական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ՝ այս մասին ասել է այդ երկրի գլխավոր դատախազ Քամրան Ալիևը։ Նա նշել է, որ նյութերը մոտ ժամանակներս կներկայացվեն դատարան։

ArmLur.am-ը թեմայի վերաբերյալ զրուցել է միջազգային իրավունքի մասնագետ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանի հետ։

-Տիկի՛ն Սահակյան, այս հայտարարությունն իրենից ի՞նչ է ենթադրում։

-Նախ նշեմ, որ տեղեկատվության կրկնողություն է լինում։ Ինչպես գիտենք՝ գլխավոր դատախազությունը պաշտոնապես էր տարածել դեռևս մի քանի շաբաթ առաջ։ Նախաքննությունն ավարտված է, նյութերը տրամադրվել են կողմերին ծանոթացման, որից հետո կմեկնարկի դատական քննության փուլը։ Կարծում եմ որպես այդպիսին այդ տեղեկատվությունն այլևս լրարժան չէ, սակայն արհեստականորեն խնդրի վրա փորձում են ավելորդ ուշադրություն հրավիրել, բայց հասկանալի է, որ ինչ-որ կետում դատաքննությունները սկսելու են։ Մենք այստեղ գործ ունենք քաղաքական պատվերի վրա նախաձեռնված քրեական հետապնդման հետ, որի տրամաբանական ավարտը հենց մեղադրական եզրակացության գործի ուղարկումն է դատարան, և դատարանները, ըստ էության, ընդամենը վավերացնող գործառույթ են իրականացնելու։ Որևէ ակնկալիք չկա, որ նախաքննության թերացումները վեր են հանվելու կամ շինծու մեղադրանքները հերքվելու են, և այստեղ խիստ կանխատեսելի է, որ այդ հեռախոսային արդարադատության շրջանակներում վավերացվելու է դատախազության կողմից բերված մեղադրանքները։

-Հնարավո՞ր է, որ նորից շրջանառված այդ տեղեկատվությամբ փորձել են ավելորդ խուճապ տարածել։

-Կարծում եմ՝ ոչ թե խուճապի մասն է, այլ վերահաստատումն է իրենց հետևողականության, որ, այսպես կոչված, նյուրելբերգյան տրիբունալները լինելու են։ Առավելապես սա ներքաղաքական նշանակություն ունի՝ իրենց հասարակության մոտ հեղինակությունը քաղաքական ուժի բարձր պահելու նկատառումներից ելնելով։ Նրանք վերահաստատում են, որ դիրքերի զիջում չկա, դատավարությունները լինելու են, և նշված անձինք ենթարկվելու են պատժի։

-Տիկի՛ն Սահակյան, ArmLur.am-ի տեղեկությունների համաձայն՝ Բաքվում պահվող հայ ռազմաքաղաքական գերիներն իրենց հարազատներին ասել են, որ տեսակապով չեն ցանկանում շփվել։ Ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչն է սրա պատճառը։

-Կարծում եմ՝ հասկանալի է, որ նրանք չեն կարող ազատ արտահայտություն ունենալ և գտնվում են կյանքի սպառնալից հանգամանքներում և նաև ենթարկվում են ճնշումների և ազդեցության։ Նրանց ազատ կամքն էապես խեղված է, և այս հանգամանքներում նրանք հարկադրաբար հրաժարվում են իրենց իրավունքների իրականացումից։ Այստեղ որևէ կերպ չի կարող բնականոն պայմանների դեպքում մեկնաբանություն ունենալ։ Այնտեղ գտնվող հայերը հայտնվել են արտաքին աշխարհից տեղեկացվածության պայմաններում և այդ տեսակապերը միակ հնարավորությունն են, որ իրացվում են։ Որպես օտարերկրացիներ նրանք այցելություններ չունեն իրենց քաղաքացիության երկրի հյուպատոսական ներկայացուցիչներից, որը կապված է դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայության հետ, նրանք չեն կարողանում հանդիպել իրենց իսկ ցանկությամբ ոչ ադրբեջանցի փաստաբանների հետ։ Միջազգային կառույցները, որոնք ունեն խոշտանգումների կանխարգելման մանդատ՝ չեն կարողանում մուտք գործել և տեսակցել։ Միակ հնարավորությունը կարմիր խաչի տեսակցություններն են, այն էլ՝ սահմանափակ մանդատով, և այդ տեսակցությունների ընթացքում չօգտվել ընձեռնված հնարավորությունից՝ շատ անցանկալի զարգացում է այնտեղ գտնվող հայերի համար, և դա կարող է բացառապես ճնշումների և հարկադրանքի արդյունք լինել։

-Օգոստոսի 31-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մամուլի ասուլիսի ժամանակ ասել է, որ ամենօրյա ռեժիմով զբաղվում են Բաքվում պահվող հայ գերիների, ռազմագերիների հարցով, սակայն այդ աշխատանքը չի երևում, և դա այդ աշխատանքի առանձնահատկությունն է։ Ի՞նչ եք կարծում, արդյո՞ք դա այդպես է։

-Կարծում եմ, որ աշխատանք տարվում է և այդ աշխատանքը Հայաստանի միջազգայնորեն նախատեսված պարտավորությունների և ՀՀ սահմանադրության պարտավորությունների շրջանակում է։ Ես մի փոքր անհամաձայնություն կհայտնեմ ամենօրյա կամ խիստ արդյունավետության տեսանկյունից, բայց միևնույն ժամանակ չեմ կարող հերքել, որ աշխատանքներ տարվում են։ Նախ՝ օբյեկտիվության պահից նշենք, որ այս պահին շուրջ 210 հայեր հայրենադարձված են։ Իհարկե մենք ունենք 23 անձանց, ովքեր ապօրինաբար պահվում են և ընդ որում նրանց մեջ կան մարդիկ, ովքեր գերեվարվել են դեռևս 2020 թվականին։ Այսինքն նույն նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրի վրա ՀՀ-ն չի կարողացել ազատ արձակել այն անձանց, ովքեր ընկել են դասական առումով, այդ հայտարարության գործողության ներքո, ընդ որում՝ հայտարարությունը ձևակերպում էր ոչ միայն գերիներ, այլև՝ անազատության մեջ պահվող ցանկացած կարգավիճակի անձ, ինչը նշանակում է, որ անգամ հանցագործությունների համար մեղադրվող կամ խափանման միջոցների կիրառության ներքո գտնվող անձինք ևս պետք է ազատ արձակվեին։ Նշեմ նաև, որ այնտեղ պահվող հայերի գլխագինը մի փոքր այլ է, նկատի ունենալով, որ Ադրբեջանի ձեռքերում հայտնվել է Արցախի նախկին ղեկավարությունը և հասկանալի է, որ դա հատուկ մշակված պլանի մաս է կազմել, և Ադրբեջանը որևէ կերպ չի կարող շտապողականություն կամ դիրքերի զիջում թույլ տալ այս անձանց ազատ արձակումն արագ կազմակերպելու համար։ Այստեղ շատ պլանավորված, թիրախավորված գործողություններ պետք է իրականացվեն իրավաքաղաքական հարթության մեջ, որպեսզի հնարավոր լինի այս անձանց ազատ արձակումը։

Իրավական գործընթացների մասով, ես կարծում եմ, որ լիարժեք են, նկատի ունենալով, որ նաև ՀՀ-ն պատրաստակամ է եղել միջպետական գանգատի շրջանակներում նաև ներկայացնել նախկին ղեկավարությանը, սակայն իրավական գործընթացները չեն կարող արագացում ապահովել և ի սկզբանե դրանք նախատեսված չեն ազատ արձակման հարցերը լուծելու համար։ Դրանք կարող են պահուստային տարբերակներ լինել, երբ քաղաքականության մեջ ձախողումներ կլինեն, և մենք հիմնովին պետք է քննարկման առարկա դարձնենք քաղաքական բանակցությունների արդյունավետությունը։ Այդ տեսանկյունից՝ քննարկումներ կան, դա օրակարգում է, սակայն շեշտադրումներն են տարբեր և այստեղ հայկական դիվանագիտությունը պետք է շատ ավելի լավ դիրքավորվի։ Ադրբեջանը փորձ է անում այդ ազատ արձակման հարցը բացառապես կապել քաղաքական պահանջների բավարարման կամ խաղաղության վերջնական արդյունքի հետ, ինչն անթույլատրելի է հատկապես մարդու իրավունքների տեսանկյունից, այդ պարտավորությունները կախյալ չեն և պետքէ իրականացվեն առանց որևէ նախապայմանների՝ հատկապես քաղաքական։ Ուստի իմ գնահատմամբ այդ անձանց ազատ արձակումը պետք է լինի այն նախապայմանը, որի դեպքում հայկական կողմը կգնա որևէ փոխզիջման կամ խաղաղությանն առնչվող փաստաթղթերի ստորագրման։ Նշեմ, որ այդ խաղաղությունն անհրաժեշտ է ինչպես Հայաստանին, այնպես էլ Ադրբեջանին, ուստի Հայաստանը չպետք է բացառապես զիջողականության դիրքերից հանդես գա բանակցային գործընթացում։

Աննա Սրապիոնյան