«Անմահ մեղեդիներ»․ ինչպե՞ս Առնո Բաբաջանյանի երաժշտությունը հավերժացրեց հայ ժողովրդին

Հայ ազգում կան այնպիսի դեմքեր, որոնցով ճանաչում են հային։ Այդ դեմքերից մեկը Առնո Բաբաջանյանն է, ում թե՛ տեսքից, կեցվածքից, թե՛ երաժշտական նոտաներից հայկականություն է կաթում։

Բաբաջանյանի երաժշտությունը այնպիսի զգացողություններ է առաջացնում ունկնդիրների մոտ, որ կարծես «ականջներից մեղր է հոսում»։

Հայ երգահան Առնո Բաբաջանյանը, ով զգացմունքային և յուրահատուկ երաժշտական ոճով է ամենից շատ աչքի ընկնում, անկեղծ և անմիջական բնավորության տեր անձնավորություն էր։

Մեծանուն երգահանը ոչ միայն հայտնի է Հայաստանի Հանրապետությունում, այլև ամբողջ աշխարհում։

Այսօր մեծ երգահանի հիշատակի օրն է։

ArmLur.am-ը ներկայացնում է սիրված Բաբաջանյանի կյանքից հետաքրքիր դիպվածներ։

Երբ Բաբաջանյանը ուսանում էր Մոսկվայի կոնսերվատորիայում, նա հաճախ աշխատում էր մինչ ուշ գիշեր, ընդ որում՝ նրա տունը բավականին հեռու էր, և նա ստիպված էր երկար ճանապարհ անցնել՝ տրանսպորտային միջոցով հասնելու համար: Մի անգամ նա այնքան էր տարվել ստեղծագործությամբ, որ մոռացել էր ժամանակի մասին և հայտնվել վերջին մետրոյից դուրս: Առանց երկար ու բարակ մտածելու Բաբաջանյանը քայլում էր մինչև տուն և այդ ամբողջ ճանապարհին նա հորինեց մի մեղեդի, որը հետագայում դարձավ նրա հայտնի ստեղծագործություններից մեկը:

Բաբաջանյանի կյանքում ընկերությունն ու հարաբերությունները մեծ դեր ունեին, մասնավորապես, նրա մտերիմ կապը ռուսական մշակույթի մեծերի հետ, ինչպիսիք էին՝ Անդրեյ Պետրովը և Մուսլիմ Մագոմաևը։ Ընկերությունը վերջիններիս հետ նպաստեց նրա երաժշտական ոճի զարգացմանը՝ բերելով նոր գույներ և ազդեցություններ, որոնք փոխանցվում էին նրա ստեղծագործություններին:

Ներկայացնում ենք մեկ այլ դեպք կապված կրկին Բաբաջանյանի երիտասարդ տարիների հետ։

Երիտասարդ տարիներին, երբ Բաբաջանյանը մասնակցում էր Խորհրդային Միությունում անցկացվող երաժշտական մրցույթներից մեկին, նրան առաջարկեցին մրցույթին ներկայացնել ոչ թե հայկական ստեղծագործություն, այլ այնպիսի մի երաժշտություն, որը ներկայացնում էր ավելի «ընդունելի» կամ ոչ ազգային բնույթ ունեցող ոճ:

Բայց Բաբաջանյանը, լինելով մեծ հայրենասեր, չհամաձայնեց այդ առաջարկի հետ։ Նա պնդեց, որ պետք է հանդես գա հայկական մեղեդիով և հայ ժողովրդական երաժշտության տարրեր պարունակող գործով, քանի որ նա ուզում էր իր ստեղծագործությունների միջոցով աշխարհին ներկայացնել իր ազգային արմատները։ Նրա համարձակությունն ու հավատարմությունը իր ազգային ինքնությանը մեծ տպավորություն թողեցին կազմակերպիչների վրա և արդյունքում նա մրցույթում ունեցավ մեծ հաջողություն:

Բաբաջանյանը դեռ երիտասարդ տարիքից էլ աչքի է ընկել իր վճռականությամբ, անձնուրաց հայրենասիրությամբ, հավատարիմ սկզբունքներով՝ այդպիսով ցույց տալով նաև իրական հայի կերպարը։ Երիտասարդ տարիքից էլ հայկական հոգին բույն դրած է եղել Բաբաջանյանի սրտում։

Երաժշտությունն ու Բաբաջանյանը հոմանիշներ են։ Եթե երաժշտությունը չլիներ Բաբաջանյանի ֆենոմենը, գուցե և չլիներ Բաբաջանյան հանճարը։

Մի առիթով Բաբաջանյանը երաժշտություն է գրել իր ընկերոջ՝ բանաստեղծ Եվգենի Եվտուշենկոյի համար։ Նրանք միասին ստեղծել են մի երգ, որի ամբողջ գործընթացն անցել է բավականին ջերմ և ընկերական մթնոլորտում։ Սակայն հետաքրքիրն այն է, որ երբ երգի վերջնական տարբերակը պատրաստ է եղել, Բաբաջանյանը կտրուկ վեր է կացել տեղից և ասել, որ չի կարող աշխատել այդ երգի վրա, քանի որ իրեն այն դուր չի գալիս, իսկ Եվտուշենկոն, ով շատ էր հուզված գործից, շփոթված էր Բաբաջանյանի արձագանքից։

Բաբաջանյանն այնքան անկեղծ էր ու պահանջկոտ իր աշխատանքի հանդեպ, որ առանց վարանելու հայտարարում էր իր կարծիքը, նույնիսկ եթե այն կարող էր հիասթափեցնել գործընկերներին։ Այս պատմությունը Բաբաջանյանի յուրահատուկ բնավորության ապացույցն է. նա մշտապես ձգտում էր կատարելության, և եթե զգում էր, որ ինչ-որ բան կարող է ավելի լավ լինել, նա պատրաստ էր նորից սկսել և հասնել ցանկալի արդյունքի:

Պատահական չէ, որ Բաբաջանյանն ասել է, որ «հեղինակ լինելու համար պետք է լինել ազնիվ՝ և՛ ինքդ քո, և՛ երաժշտության հանդեպ»։

Բաբաջանյանական երաժշտությունը բուժիչ է։ Եթե ապրում ես հեռավոր մի տեղում, որտեղ հայկական անգամ շունչ չկա, ապա լսելով Բաբաջանյանի երաժշտության ելևէջները, կարող ես մտովի տեղափոխվել Հայաստան, կամ տարածքը, որը հայկական չէ՝ դարձնել հայկական։ Այս առթիվ Բաբաջանյանն ասել է․ «Իմ նպատակը մեկն է՝ ստեղծել երաժշտություն, որ կխոսի սրտի հետ»։

Անցել են շատ տարիներ, որ Առնո Բաբաջանյանը չկա, սակայն ինչպես ասվում է հայտնի խոսույթում՝ մարդը կենդանի է այնքան ժամանակ, քանի դեռ հիշում են իր մասին։ Բաբաջանյանի մասին հիշում են իր երաժշտության շնորհիվ, և այս առթիվ էլ Բաբաջանյանն ասել է, որ «ստեղծագործությունը պետք է լինի այնքան ուժեղ, որ անգամ տարիներ անց այն պահպանվի հիշողություններում»։

Աննա Սրապիոնյան