Մտահոգություն, որ ԱՀԿ-ն ավելի շատ ստվերային գումարներ է ընդունում կորպորատիվ դոնորներից

Ըստ The Guardian-ի հետազոտությունները ցույց են տվել, որ 2020 թվականին իր ստեղծումից ի վեր երեք տարվա ընթացքում Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնադրամը կորպորատիվ դոնորներից ստացել է ավելի ու ավելի շատ ստվերային գումարներ, ինչը որոշ փորձագետների և ակտիվիստների շրջանում մտահոգություններ է առաջացրել, որ խոշոր բիզնեսը ավելի ու ավելի մեծ դեր է խաղում ՄԱԿ-ի առողջապահական գործակալության քաղաքականության ձևավորման գործում, որին այն օգնում է ֆինանսավորել։

2023 թվականի վերջին (վերջին տարին, որի համար տվյալներ կան), հիմնադրամը, որը իրավաբանորեն անկախ է, բայց գոյություն ունի Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությանը աջակցելու համար նվիրատվություններ հավաքելու համար, ստացել էր մոտ 83 միլիոն դոլար նվիրատվություններ կորպորատիվ և բարեգործական հիմնադրամներից, անհատներից և ընկերություններից և թաքցրել էր դոնորների ինքնությունը այդ գումարի մոտ 60%-ի համար, նշվում է այս հարցի վերաբերյալ նոր զեկույցում։

Ստվերային գումարների նվիրատվությունների մակարդակը տարեցտարի աճում է։ Զեկույցի հեղինակները պարզել են, որ 2023 թվականին հիմնադրամի ֆինանսավորման 80%-ը ստացվել է անանուն աղբյուրներից, որոնք նվիրաբերել են առնվազն 100,000 դոլար, ինչը 15%-ով ավելի է առաջին տարվա համեմատ։

ԱՀԿ հիմնադրամը հրապարակայնորեն թվարկում է իր նվիրատվությունների ընդհանուր «նպատակային կետերը», ինչպիսին է «COVID»-ը, սակայն դրա ամենամեծ ծախսը «շահագործման ծախսերն» են, որոնք քննադատները համարում են անորոշ տերմին։

«Այս վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ դոնորների թափանցիկության ներկայիս մակարդակը ցածր է, ինչը հիմնադրամի գործունեությունը վտանգի տակ դնելու ներուժ ունի  և որպես հետևանք, ԱՀԿ-ն կարող է ենթարկվել  հեղինակությանը ենթադրյալ վնասի կամ անտեղի ազդեցության ռիսկերի», – գրում են Էդինբուրգի համալսարանի ուսումնասիրության հեղինակները: Միևնույն ժամանակ, բացահայտված կորպորատիվ նվիրատվությունները ցույց են տալիս, որ միջոցները հաճախ տրամադրվում են դոնորների առաջնահերթությունները ֆինանսավորելու համար, այլ ոչ թե ԱՀԿ-ին, նշել են զեկույցի հեղինակները:

Այս արդյունքները հրապարակվել են այն բանից կարճ ժամանակ անց, երբ ԱՄՆ-ն դադարեցրեց ԱՀԿ-ի և ՄԱԿ-ի շվեյցարական գործակալության ֆինանսավորումը, որը խթանում է համաշխարհային հանրային առողջապահությունը, ինչը կազմակերպությանը դրեց ծանր ֆինանսական դրության մեջ և, հավանաբար, ստիպեց այն մոտ ապագայում ավելի մեծապես հույսը դնել կորպորատիվ դոնորների ներդրումների վրա։

Առողջապահության Համաշխարհային կազմակերպությունը հիմնականում ֆինանսավորվում է անդամ պետությունների և Բիլ և Մելինդա Գեյթսերի հիմնադրամի կողմից, և կազմակերպությունը շեշտում է իր եկամտի աղբյուրները մեծացնելու անհրաժեշտությունը: ԱՀԿ հիմնադրամը նշում է, որ իր բաժինը կազմում է կազմակերպության ընդհանուր ֆինանսավորման 0.4%-ը:

Այնուամենայնիվ, որոշ դիտորդներ պնդում են, որ ստվերային գումարներից աճող կախվածությունը կարող է լուրջ վնաս հասցնել ԱՀԿ-ի հեղինակությանը և առաքելությանը: Նյու Յորքի քաղաքային համալսարանի պրոֆեսոր Նիք Ֆրոյդենբերգը, որը հետևում է կորպորատիվ ազդեցությանը հանրային առողջապահության քաղաքականության վրա և ծառայում է ԱՀԿ խորհրդատվական կոմիտեում, ասել է, որ հասկանում է կազմակերպության դժվարին ֆինանսական վիճակը:

Այնուամենայնիվ, նա իր կարծիքին  ավելացրել է. «Սա ոչ մի կերպ չի արդարացնում այս խնդիրներից մի քանիսը»,- ասել է Ֆրոյդենբերգը։

«Այս իրավիճակում ամենաանհանգստացնողն այն է, որ ԱՀԿ-ի՝ իր աշխատանքը կատարելու կարողությունը կախված է հանրության և հանրային առողջապահության համայնքի վստահությունից, և եթե նրանք չբացահայտեն իրենց ֆինանսավորման աղբյուրները, նրանք վտանգում են իրենց ամենաարժեքավոր ակտիվը», – ընգծել է Ֆրոյդենբերգը։

Այս նվիրատվությունները ՄԱԿ-ի գործակալությունների կողմից ամենայն հավանականությամբ կորպորատիվ ֆինանսավորումից կախվածության աճի մաս են կազմում։ Կորպորատիվ նվիրատվությունները հետևելու մեխանիզմներ չկան, սակայն 2017 թվականի ուսումնասիրության արդյունքում նշվել է, որ նախորդ տարի ֆինանսավորումը կազմել է մոտ 3.1 միլիարդ դոլար։

Հոդվածի հեղինակները գրել են, որ «կորպորատիվ սուբյեկտները համակարգված կերպով ներգրավված են այս գործընկերությունների որոշումների կայացման կառուցվածքներում», մատնանշելով Royal Dutch Shell-ի գործադիր տնօրեն Չարլզ Հոլիդեյին, որը 2016 թվականին զբաղեցրել է «Կայուն էներգիա բոլորի համար» կլիմայական ծրագրի խորհրդի նախագահի պաշտոնը, որը խթանում է կայուն էներգիան։

ԱՀԿ-ն չի արձագանքել Guardian-ի մեկնաբանությունների բազմաթիվ հարցումներին։

Ավելի վաղ, ստվերային գումարների նկատմամբ քննադատությանը ի պատասխան, ԱՀԿ հիմնադրամի գլխավոր տնօրեն և դեղագործական արդյունաբերության նախկին գործադիր տնօրեն Անիլ Սոնին հանդես է եկել պաշտպանելով նվիրատվությունները։ Հիմնադրամը չի ընդունում շահերի բախման դեպքում նվիրատվություններ, հայտարարել է Սոնին՝ հավելելով, որ հասկանում է այն կորպորացիաներին, որոնք ցանկանում են անանուն նվիրատվություն կատարել իրենց պաշտպանելու համար։

«Նրանք ցանկանում են անանուն մնալ, քանի որ նրանց հեշտությամբ կարող են գտնել կամ նույնիսկ հետապնդել, քանի որ նրանց համարում են հարստության աղբյուր։ Ես հարգում եմ նման դոնորների գործելակերպը՝ մնալ որպես անհայտ», – ասել է Սոնին 2023 թվականին:

«Կարևոր հարցերն են թե ի՞նչ ազդեցություն ունեն ԱՀԿ-ի վրա կասկածելի ֆինանսական գործարքներում ներգրավված դոնորները։ Եվ ի՞նչ է փորձում թաքցնել հիմնադրամը», – ասել է  ԱՄՆ «Իմանալու իրավունք» ոչ առևտրային կազմակերպության տնօրեն՝ Գարի Ռասկինը, որը պաշտպանում է թափանցիկությունը և վերահսկում ԱՀԿ-ում առկա խնդիրները։

«Արդյո՞ք դոնորները փորձում են ազդել ԱՀԿ-ի վրա։ Դա զարմանալի չէ»։

ԱՀԿ-ն ընդգծում է, որ չի ընդունում գումարներ զենք կամ ծխախոտ արտադրող ընկերություններից, սակայն հեղինակները պնդում են, որ կազմակերպությունը դեռ կարող է գումար վերցնել այն ընկերություններից, որոնք դեր են խաղում հանրային առողջապահական ճգնաժամերում, ինչպիսիք են օրինակ գերմշակված սննդի, ալկոհոլի, քիմիական կամ բրածո վառելիքի արդյունաբերության մեջ գործող ընկերությունները։

«Հասանելի ապացույցները վկայում են այն մասին, որ այս վերջին ընկերությունները նմանատիպ նախաձեռնություններին նվիրատվություններն օգտագործում են որպես հնարավորություն՝ շեղելու ուշադրությունը իրենց արտադրանքի առողջությանը պատճառվող վնասներից կամ դրանք վերաձևակերպելու, լրացնելու մարքեթինգային պլանները և նպաստելու հանրային առողջապահության կանոնակարգերի դեմ ավելի լայն լոբբիստական ​​ջանքերին, այդ թվում՝ ԱՀԿ-ի հետ խորհրդակցություններում», – գրում են հեղինակները։