Մենք գտնվում ենք չհայտարարված պատերազմի մեջ. նախկին նախարար

Վերջերս սոցիալական ցանցում հայտնվեց ՀՀ Արդարադատության նախկին նախարար Գևորգ Դանիելյանի կոչը` ուղղված երկիրը լքելու ցանկություն ունեցող իր՝ հատկապես երիտասարդ ընկերներին. «…տղեք, մի՛ նեղացեք Ձեր Հայրենիքից, ժամանակավոր, անգամ տևական անհաջողություններով մի՛ կոտրվեք, դրական էներգիան մի՛ նվազեցրեք. այդպես չեն հաղթում, այդպես չեն բարձրանում»:

Այս կոչը հնչեցնելու առիթ էր հանդիսացել իր նախկին տեղակալ Նիկոլայ Առուստամյանի` ԱՄՆ մշտական բնակության մեկնելը: Մինչ այդ, հիշյալ երիտասարդ իրավագետը տեղափոխվել էր նախարարի խորհրդականի պաշտոնին և, ինչպես նրա նախկին ղեկավարն է հավաստում, «անտրտունջ շարունակում էր իր գործը»:

Ցավոք, մեր օրերում սակավաթիվ դեպքերում են հնչում «Հայրենիքը ոչ մի դեպքում չլքելու» կոչերը, փոխարենը տարբեր տրամաչափի գործիչները փորձում են գրեթե խրախուսելու ոճով հնարավորինս արդարացնել արտագաղթողներին:

Այս առիթով մի քանի հարցեր ուղղեցինք պարոն Գ.Դանիելյանին:

–Պարոն Դանիելյան, Հայրենիքը չլքելու կոչը և, ընդհանրապես, արտագաղթը չխրախուսելու խնդիրը նշանակու՞մ է արդյոք, որ երկրում չկան սոցիալ-տնտեսական, քաղաքական հիմնահարցեր:

-Նախ, անհրաժեշտ եմ համարում ընդգծել, որ իմ մտքերը, ցավոք, որոշ դեպքերում ընկալվում են բացառապես որպես «նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյայի» խոսք: Մի առիթով հարցազրույցում կարծիք էի հայտնել, որ պաշտոնյայի եկամուտների հայտարարագիրն ի զորու կլինի լիարժեք ծառայել իր նպատակին միայն այն դեպքում, երբ այն հավասարապես ներառի ոչ միայն եկամուտների, այլև ծախսերի շարժը: Դրան անմիջապես հաջորդեց ճանաչված մի լրագրողի դիտարկումը, ըստ որի` այդ միտքը պարտավոր էի հնչեցնել դեռևս իմ պաշտոնավարության շրջանում: Իհարկե, եթե նույն այդ լրագրողը բավարար չափով իրազեկված լիներ և նախապատվությունը չտար «ստանդարտ» դատողություններին, ապա առնվազն հարկադրված կլիներ ընդունելու, որ այդ նույն միտքը ժամանակին պաշտոնապես իմ կողմից ներկայացվել է ՀՀ կառավարությանը:
Ինչևէ, ինձ և իմ շատ մտերիմներին անվերապահորեն մտահոգում է արտագաղթի երևույթը, և մեր հայրենակիցներին հայրենիքը լքելուց զերծ մնալու կոչերը բնավ միտում չունեն ժխտելու տարաբնույթ բացասական երևույթների առկայության փաստը:

Իհարկե, քաղաքական շահարկումների համատեքստում դրանք երբեմն անհարկի ուռճացվում կամ նվազեցվում են, սակայն հարցի էությունը, իմ կարծիքով, այն է, որ արտագաղթը կուտակված խնդիրների լուծման եղանակ չէ:
Ազգային մենթալիտետի գործոնը միանշանակ բացառում եմ՝ դա լոկ թուրքերի գաղափարախոսության հենասյուններից է, ըստ որի` նաև առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին են հայերն իբր հրապուրվել իրենց համար արդեն ավանդական դարձած բնակության առավել բարվոք վայր փնտրելու մենթալիտետով` հետագայում փորձելով այդ երևույթը որպես ցեղասպանության հանգեցրած բռնի տեղահանումներ որակել:

-Դուք ընդունու՞մ եք, որ մարդիկ, հատկապես` երիտասարդները, լքում են իրենց երկիրը հենց արդարության պակասից: Ոչ ոք չի ժխտում, որ կան օբյեկտիվ խոչընդոտներ, սակայն դժվարանում են համակերպվել կամայականությունների հետ:

-Հիվանդությունն արմատախիլ անելու լավագույն եղանակը բուժումն է: Սակայն հայրենիքը լքելով` վերքերը չեն բուժվում. պետք է փորձել անգամ այն դեպքում, երբ զրկված եք դեպքերի վրա ազդելու իրական ու լիարժեք հնարավորությունից:

-Պարոն Դանիելյան, չե՞ք կարծում, որ Ձեր կոչերը կարող են համարժեք չընկալվել, որ արտերկրում գտնվող մեր բազմաթիվ հայրենակիցներ Ձեզ կհակադարձեն այն փաստարկներով, որ իրենք հարկադրված են եղել լքել Հայաստանը:

-Նորանկախ Հայաստանի առաջին տարիներին` որպես համարձակություն կգնահատվեին գաղթի արդարացումները, սակայն, ցավոք, պատկերն ու պատկերացումներն արմատապես փոխվել են. հիմա ինչ-որ տեղ համարձակություն է պահանջվում արտագաղթը պախարակելը: Կոնկրետ ինքս համոզված եմ, որ իմ կոչերը շատերի սրտով են: Ես չեմ կարող համարժեք ու լիակատար ազնիվ համարել «հեռակա» հայրենասիրության դրսևորումները: Բարոյական իրավունք չունեմ արտերկրում բնակություն հաստատած իմ հայրենակիցներին անվերապահորեն քննադատելու (երբեմն, իրոք, առկա են միանշանակ արդարացուցիչ գործոններ): Իմ մտահոգությունը սոսկ այդ երևույթը կանխելու առնչությամբ միասնական և անբեկանելի տեսակետի անհրաժեշտությունը գիտակցելու առնչությամբ է:

-Շատ երկրներում արտագաղթն ինքնին խնդրահարույց չէ, այն ընդհանրապես բարոյական ենթատեքստ չունի: Ձեր կարծիքով, ինչու՞ է այն դարձել այդպիսին մեր պարագայում:

-Կարծում եմ, պատասխանը պարզ է. մենք գտնվում ենք չհայտարարված պատերազմի մեջ: Մեր հայրենիքի ապագան ուղղակի կապի մեջ է մարդկային ներուժի նվազագույն անհրաժեշտ բաղադրիչից. ցանկացած համազգային ու կատարյալ ծրագիր ի սկզբանե ձախողության է մատնված, եթե բացակայեն այն կյանքի կոչելու ունակ կոնկրետ մարդիկ, եթե մեր շնորհալի երիտասարդներն իրենց համար փորձեն գտնել առավել «հարմարավետ» երկրներ:

-Իսկ ինչպիսի՞ն պետք է լինի քարոզչությունը: Արդյոք կոչերը կունենա՞ն ցանկալի արդյունավետություն:

-Բոլոր դեպքերում ակնհայտ անմիտ եմ համարում այն գաղափարախոսական հնարքները, որոնք միտված են սոսկ արտերկրի «դաժանությունների և քողարկված անակնկալների» բացահայտմանը: Իհարկե, արտերկրում գրկաբաց չեն սպասում: Շատերը հարկադրված են լինում իրենց մաշկի վրա զգալ ստորացված ու մերժված մարդու կերպարը, սակայն անհնարին է ելակետ ընդունել այն մեկնակետը, ըստ որի` արտասահմանը համատարած «դժոխք է», ուստի հարկ է հեռու մնալ:

Կարծում եմ, ժամանակն է ազգային գաղափարախոսության հիմքում դնել այն դիրքորոշումը, որ հայրենիքում մնալն ու ապրելը հայրենասիրության նախապայմանն է: Այն ինքնին բավարար չէ հայրենասեր համարվելու, սակայն անհրաժեշտ նախադրյալ է այդպիսին դառնալու համար` անկախ ամեն տեսակի դժվարություններից ու խնդիրներից:
Սա ոչ թե խնդիրներն անտեսելու, դրանք անհարկի նսեմացնելու, այլ այդպիսիք արտագաղթն արդարացնող պատճառ չդիտարկելու ակնկալիք է:

-Եթե այդ զբաղմունքի տեր մարդիկ տարաբնույթ պայմանագրային հիմունքներով իրենց ուժերն են փորձում կամ իրենց արվեստով երկրի հեղինակությունն են բարձրացնում միջազգային հարթակներում, որևէ խնդիր չկա, ավելին` դա խրախուսելի է: Սակայն, երբ նույն մարդիկ գաղթում են կենցաղային հարմարավետության չափանիշներով, դա արդեն բոլորովին այլ իրավիճակ է: Էլ ավելի անընդունելի է, երբ սակարկությունների հոգեբանությամբ են հարաբերվում իրավասու մարմինների հետ: Օրինակ, ինչպե՞ս գնահատես նույն այդ անձի առնչությամբ այն հայտարարությունը, թե կմնանք Հայաստանում, եթե առաջարկվող պայմանները կազմեն Ռուսաստանի կողմից առաջարկվող պայմանների գոնե 10 տոկոսը:

-Գաղտնիք չէ, որ ամբողջ աշխարհում ինչպես քողարկված, այնպես էլ բացահայտ քաղաքականություն է իրականացվում շնորհալի անձանց գրավելու և սեփական երկրի մարդկային ներուժը պատրաստի «նյութով» համալրելու ուղղությամբ: Սակայն յուրաքանչյուր Հայ պետք է գիտակցի, որ ինքը չի վաճառվում, որ ինքը չմարված պարտք ունի:

-Մենք կարծես սահմանափակվեցինք հարցի միայն բարոյական կողմով, իսկ այն չի՞ կարող դիտարկվել իրավական հարթության վրա:

-Իհարկե կարող է, ավելին` անհրաժեշտ է: Հարցն ունի մի քանի կարգավորման ասպեկտներ: Օրինակ, մի ամբողջ հատված առնչվում է պաշտոնյաներին և նրանց ընտանիքի անդամներին. նկատի ունեմ այն, որ հանրային ծառայությունը դադարեցրած բարձրաստիճան պաշտոնյաների մի մեծ հատվածի համար միանգամայն իրավաչափ կհամարվի պաշտոնաթողությունից հետո առնվազն 5 տարի երկիրը չլքելու արգելքը (վերջին հաշվով, դա տրամաբանական է պետական գաղտնիքի պաշտպանությունն առավել հուսալի դարձնելու տեսանկյունից):

Զրուցեց Տաթև Հարությունյանը