Այսօր` փետրվարի 25-ին, զորավար Անդրանիկի ծննդյան 150-ամյակն է:
Անդրանիկ Թորոսի Օզանյանը կամ Զորավար Անդրանիկը, Անդրանիկ Փաշան հայ զորահրամանատար է, պետական գործիչ, ֆիդայապետ (հայդուկապետ)։ Առանձնակի դեր է խաղացել Հայ ազատագրական շարժման գործում։
1892 թվականին անդամագրվել է Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն կուսակցությանը, այլ ֆիդայիների հետ մասնակցել է իր հայրենի երկրի բնակավայրերի պաշպանությանը։ Անդրանիկն առաջին անգամ անցել է Սասունը, բայց 1896 թ. մեկնել է արտասահման։
1897 թ. Վազգեն Տերոյանի խմբի կազմում Անդրանիկը երկրորդ անգամ է մտել Արևմտյան Հայաստան, որտեղ մնացել է մինչև 1904 թվականը։ 1912-1913 Գարեգին Նժդեհի հետ միասին Անդրանիկի գլխավորությամբ հայ կամավորներից կազմակերպել է վաշտ, որը պետք է մարտնչեր Օսմանյան կայսրության բանակի դեմ։ Բուլղարական հրամանատարությունը բարձր է գնահատել հայկական վաշտի մասնակցությունը Առաջին Բալկանյան պատերազմին։
Հայերի ամենասիրելի հերոսը՝ Անդրանիկը, առաջին ագնամ ամուսնացել է 17 տարեկան հասակում։ Առաջին ամուսնությունը անհաջող է եղել։ Կինը ծննդաբերելու ժամանակ մահացել է, իսկ երեխան մահացել է օրեր անց։
Ամուսնության փորձը
1916 թվականին Անդրանիկը ներկա է գտնվում իր քեռորդի Վահան Փափազյանի հարսանիքին, որտեղ և գտնվում էր մի երիտասարդ օրիորդ։ Անդրանիկը հրապուրվում է օրիորդով։ Մինչև առաջարկություն անելը Փաշան խորհրդակցում է Հովհաննես Թումանյանի հետ և որից հետո էլ որոշում է դիմել օրիորդին։ Հանդիսություններից մեկի ժամանակ օրիորդին դիմում է հետևյալ կերպ. –Ես կը սիրեմ քեզ և կը փափագիմ ամուսնանալ քեզ հետ, դուն ալ ինձ կը սիրե՞ս։ –Օ՛, ես ինչպե՞ս կրնամ քեզ չսիրել, չէ՞ որ դուն իմ սիրելի հերոսն ես…։ Անդրանիկը այսպիսի պատասխան չէր սպասում, օրիորդի այդ պատասխանը տակնուվրա է անում հերոսի մտքերը և նա մռայլվում է։
Մի քանի րոպեից նա սթափվում է և որոշում իր անելիքը, իր մոտ է կանչում Ռոստոմին և մի երկտող ուղարկում օրիորդին, հայտնելով նրան, որ մոռանա ամուսնության մասին։ «Եվ այսպես ՝ Հայոց մեծաթռիչ Արծիվը մի անգամ փորձեց իր երկնային սլացքից վայր իջնել երկրի վրա, ապրել սովորական մարդու ամենասովորական կյանքով, սակայն երկրաբնակի մի փոքրիկ անուշադրությունը, վերապահությունը, գուցե թերացումն ու անըմբռնումը նրան կրկին մղեցին վեր՝ դեպի եթերային նոր թռիչքների… Հասկանալի է, որ տարիքային տարբերությունը, դեռատի օրիորդի ռոմանտիկ պատկերացումները հիմնական պատճառն էին, որ Անդրանիկն այս անգամ էլ իրենից դեն շպրտեց անձնական կյանքի այդ նոր փոփոխությունը։ Եվ նա դեռ սավառնում էր երկնքում…»
Երկրորդ ամուսնությունը
Անդրանիկը երկրորդ անգամ ամուսնացել է 1921 թվականին Փարիզում, Նվարդ Քյուրքչյանի հետ։ Նրանց «քավորը» եղել է Պողոս Նուբար Փաշան։ Երկրորդ կնոջից Անդրանիկը երեխաներ չունեցավ։
Անդրանիկի հիշատակին աշխարի ամենա տարբեր երկրներում կանգնեցվել է նրա արձաները և հուշարձաները, այդ թվում, Ռումինիայի մայրաքաղաք Բուխարեստում (1936 թ.), Պեր Լակաիս գերեզմանատուն Փարիզ (1945), Մելգոնեան կրթական հաստատութիուն, Նիկոսիա, Կիպրոս (1990), Պլեսի-Ռոբենսոն, Փարիզ (2005),Վարնա, Բուլղարիա (2011), և Ռուսաստանի Արմավիր քաղաքում։ Մի հուշահամալիր ել գոյություն ունի Ռիչարդսոն Սփրինգսում, Կալիֆորնիա, որտեղ Անդրանիկն մահացել է։ 2011 թվականի մայիսին Անդրանիկի արձանը կանգնեցվել է նաև Վոլոնկա գյուղում, Սոչի, սակայն, այն հեռացվել է նույն օրը, ըստ երեվույթին, Թուրքիայի ճնշման տակ, որը ավելի վաղ հայտարարել է, որ նրանք պետք է բոյկոտն 2014 թվականի Սոչիի ձմեռային օլիմպիական խաղերն եթե այդ արձանը մնա կանգնած։
Առաջին անգամ Անդրանիկի արձանը Հայաստանում կառուցվել է 1967 թվականինին Ուջան գյուղում: Այլ արձանները են կանգնեցվել են Հայաստանի Խորհրդային Միության անկախացումից հետո 1991 թ., որոնցից երեքը, որոնք կարելի է տեսնել Մալաթիա-Սեբաստիա վարչական շրջան (2000),Գրիգոր Լուսավորիչ Եկեղեցու բակում (Արա Շիրազ, 2002 թ.) և Ֆիդայական շարժման թանգարանում (2006)։ Բացի այդ, Հայաստանում Անդրանիկի արձանները կանգնած են Տավուշի մարզիՈսկեվան և Նավուր գյուղերում, Գյումրիի Հաղթանակի զբոսայգում (1994) Արտենի, Անգեղակոթ, և այլ վայրերում:
.gif)
