«ԻԶՈՒՐ ԷԼ ԱՅԴ ՀԱՐՑԸ ՏՎԵՑԻՔ»

Զրույցի այս հատվածում (սկիզբը՝ նախորդ համարում) Վահան Արծրունին կարծիք հայտնեց, որ արվեստագետը տարանջատված է հանրությունից, ու դրա պատճառով էլ հանրությունն արվեստագետին չի ճանաչում:
-Այս անգամ խորհրդարանում կա նաեւ արվեստի ներկայացուցիչ՝ երգչուհի Շուշան Պետրոսյանը: Մի քանի արվեստագետներ  հույս են կապում, որ նա կկարողանա ինչ-որ բան փոխել: Դուք ի՞նչ եք մտածում:
-Իսկ ի՞նչ կարող է փոխել մի հոգին: Եթե հիշեք պատմությունը, ինչպես ստեղծվեցին  համալսարանը, ակադեմիան, մատենադարանը… Պետությունը՝ որպես մեխանիզմ, գիտակցելով դրա նշանակությունը, դարձնում է անհրաժեշտություն, հետեւաբար ստեղծվում են որոշակի օրենքներ ու պայմաններ:
Մեր պարագայում զարմանալի է, որ ոչ մեկի մտքով չանցավ նման բան անել. կա՛մ ընդհանրապես անգրագետ են, ոչ մի բան չեն հասկանում, գոնե նստեին Մաքիավելի կարդային, կա՛մ էլ… Էլ չեմ ասում, թե պետության մեջ ստեղծագործող մարդն ինչ նշանակություն ունի: Քանի որ այս վերջին 20 տարիների ընթացքում դա չի արվում, ես անում եմ իմ հետեւությունները. գուցե եւ չպիտի՞ արվեր ի սկզբանե: Ու քանի որ սա մեկ-երկու տարի չէ, հետպատերազմյան շրջան չէ, երբ երկիրը վտանգի մեջ է, ա՛յ հիմա հանգիստ կարող եմ փաստել, որ գործ ունենք հստակ հակամշակութային քաղաքականության հետ:
-Իսկ կարծիքը, թե Հայաստանում մշակույթը զարթոնք է ապրում, բազմաթիվ փառատոներ են կազմակերպվում, կինոինդուստրիան է սկսել առաջ գնալ…
-Վա՜յ, ի սեր Աստծո, ես մի քանի օր առաջ կինոինդուստրիայի համար գրել եմ սաունդթրեք: Կներեք, այդ հոնորարներով ոչ թե կինոինդուստրիա են սարքում, այլ… Իզուր էլ այդ հարցը տվեցիք, սա պարզապես զավեշտալի թեմա է:
Գիտե՞ք՝ ընդհանրապես ոնց է աշխատում մշակույթի նախարարությունը: Բյուջեից գումար է տրվում, ու նշվում են հստակ ուղղություններ, թե որտեղ պետք է ծախսվի այդ գումարնը: Ենթադրենք՝ 10 կետից 8-ը փառատոն է, ուզեն-չուզեն, պետք է անցկացնեն, ոնց որ Գրքի համաշխարհային մայրաքաղաքի հետ կապված միջոցառումները: Էն մարդուն էլ որ բերեցին երգացրին: Հետո ի՞նչ, փառատո՞ն էր դա, կամ դրանից ի՞նչ փոխվեց:
-Մեկ օր տոն էր քաղաքացիների համար:
-Իրենք են իրենց համար տոն ստեղծում: Մի՞թե դա տոն էր: Եթե դա է մշակույթը, ու իրենք դրանով են զարգանում, ուրեմն պատկերացրե՛ք այդ մարդկանց մակարդակը: Մարդ, որը երբեք չի իմացել,  թե Լեոնարդո դա Վինչին կամ Միքելանջելոն ով է, իր տեսածով ու մտահորիզոնով է դատում ամեն ինչ ու դրանով էլ բավարարվում:
Իրեն թվում է, թե իր կազմակերպած այդ փառատոնը միջազգային նշանակություն ունեցող երեւույթ է: Ինքը նույնիսկ գաղափար չունի, որ Գերմանիայում հազար սիմֆոնիկ նվագախումբ կա, Հայաստանում` ընդամենը երկուսը: Դե պատկերացումներն էլ այդ մասշտաբի մեջ են: Կամ եթե դու անում ես ամեն ինչ, որ քո երկրում այդ քաղաքակրթությունը չլինի, դու սկսում ես ընկալել, օրինակ, երգարվեստի զարթոնքը «Եվրատեսիլ»-ի մակարդակով, սկսում ես կինոն ընկալել, ենթադրենք, «Գեներալի աղջիկը» սերիալի մակարդակով:
-Իսկ ինչպե՞ս պետք է այդ մոտեցումը փոխել:
-Պետք է նայենք ընդհանուր առաջխաղացմանը: Ի՞նչ եք կարծում, կարո՞ղ է 20 տարի մի ուղղությամբ իներցիայով շարժվող մեքենան հանկարծ ինքնակամ փոխել ուղղությունը: Իհարկե չի կարող, կամ էլ կարող է միայն մի դեպքում, երբ պետությունը ստեղծի համապատասխան պայմաններ, որպեսզի արվեստը եւ ստեղծագործությունը զարթոնք, զարգացում ապրեն, եւ գործող արվեստագետները շարժվելու տեղ ունենան: Ու երբ ես խոսում եմ արվեստի օրենքի մասին, ես հենց դա եմ ասում, որ այն կկարգավորի այդ հարաբերությունները եւ կապահովի այդ զարթոնքը:
-Հուսա՞նք, որ լավ կլինի:
-Ճիշտն ասած` ոչ մի հույս չեմ կապում, որովհետեւ կերպարները 20 տարվա ընթացքում համարյա նույնն էին, նախ եւ առաջ իշխանական լուրջ սերնդային փոփոխություններ պիտի լինեն:
-Փոփոխությանը չեք հավատում, բայց, այնուամենայնիվ, շարունակում եք ստեղծագործել:
-Յուրաքանչյուր արվեստագետ էլ շարունակում է ստեղծագործել, կարող է չորս պատի մեջ փակվել, իր գործն անել: Իսկ թե դրսում Մաշտոցի պուրակը կլինի, թե ՀՀՇ-ի վերադարձը, ի՞նչ կապ ունի ստեղծագործության համար, եթե, իհարկե, հոսանքը չկտրեն: Կարծում եմ, որ հանրության ու արվեստագետի կապը արհեստականորեն խզված է: Արվեստագետն անջատված է հանրությունից, ու դրա պատճառով էլ հանրությունն այդ արվեստագետին չի ճանաչում:
-Ինչպիսի՞ մշակութային կյանք եք ուզում տեսնել վաղը:
-Իդեալիստական հարց եք տալիս: Տեսնում եմ իրական Հայաստանի կյանքը, զարթոնքն այն պարագայում, երբ ամբողջ ինտելեկտուալ ու մտավոր ռեսուրսը վերադարձվի Հայաստան: Դա միակ ճանապարհն է: 20-ական թվականին մենք անցել ենք այդ ճանապարհը` Թամանյանն է բերվել, Սարյանն է եկել, Ավետիք Իսահակյանը, Մանանդյանը, իմ պապուն` Վահան Արծրունուն են բերել. ի դեպ, համալսարանի հիմնադիրներից մեկն է: Այսինքն՝ ազգի մեծերին պետականորեն հավաքել են: