Գաղտնիք չէ, որ այսօր ստեղծվող երգերի զգալի մասը ոչ միայն զուրկ է մեղեդայնությունից, այլեւ դրանց տեքստերը զուրկ են իմաստից եւ գեղարվեստականությունից: Դրանք, սակայն, մեդիաների միջոցով ակտիվորեն ներխուժում են մեր տներ, դառնում մեր առօրյայի մի մասը, եւ այդ իրականությունից խուսափելն արդեն գրեթե անհնար է դառնում: Որտե՞ղ են թաքնված աղետալի այս երեւույթի պատճառները, եւ ինչպե՞ս դրանց առաջն առնել. թեմայի շուրջ «Ժողովուրդ»-ը զրուցել է բազմաթիվ սիրված երգերի խոսքերի հեղինակ, բանաստեղծ Լեւոն Բլբուլյանի հետ:
-Պարո՛ն Բլբուլյան, այսօր մեզանում ստեղծվող երգերին հետեւո՞ւմ եք: Դրանցում, ըստ Ձեզ, ի՞նչն է պակասում, կամ ի՞նչն է ավել:
-Ասպարեզ մտնող, ռադիոհեռուստաեթեր հեշտ ու անարգել թափանցող, հեղինակավոր բեմերից կատարվող, երբեմն անգամ պետական միջոցառումների ու հանդիսությունների ժամանակ հնչող երգերի գերակշռող մասը «փայլում է» ոչինչ չասող, անիմաստ, հաճախ լեզվական աղավաղումներով լի տեքստերով, օտարահունչ, մեր ազգային մտածողությանն ու ոգուն խորթ երաժշտությամբ: Դրանց պակասում է անկեղծ հուզականությունը, ինքնաբուխ, վարակիչ տրամադրությունը, կոնկրետ, հոգեբանորեն համոզիչ ասելիքը. այսինքն` հենց այն, ինչը երգը երգ է դարձնում, առանց որի ամենափայլուն ձայնային տվյալներով օժտված երգիչն անգամ չի կարող բան ասել ուկնդրին, խոսել նրա հոգու եւ սրտի հետ: Այսօրվա երգերում հաճախ չափից դուրս շատ են լալահառաչ, միօրինակ, սրտաճմլիկ սիրո խոստովանությունները կամ հակառակը` ունկնդրին «շախ ու շուխով» համակելու «գերագույն մղումով» սարքված «տաշի-տուշիները»…
-Այսօրվա երգերում կարող ենք լսել, օրինակ` «Քե՛զ, քե՛զ շնորհավոր» եւ նման կոպիտ սխալներով լի բազում արտահայտություններ: Որտեղի՞ց է այդ միտումը:
-Պատճառն այն է, որ այսօր ով չի ծուլանում, երգեր է գրում ու եթե իրեն մի քիչ գրագետ է համարում, տեքստերը հենց ինքն է հորինում կամ լավագույն դեպքում վստահում այդ գործը գրական հակումներ ունեցող իր եղբորը կամ մոտ ընկերուհուն: Տեքստեր են գրում պատահական, պոեզիայից բացարձակապես հեռու, երեւի միայն դպրոցական դասագրքերում ժամանակին մի քանի բանաստեղծություն կարդացած մարդիկ: Նրանք պարզապես ինչ-որ բառեր են կցմցում իրար, հարմարեցնում երաժշտությանը, շինծու, աչք ծակող հանգավորումներով, բարբառային, ոչ հայեցի դարձվածքներով, հաճախ սխալ, հայերենին խորթ շեշտադրությամբ: Ակնհայտ է, որ հեղինակների գերխնդիրն ընդամենն այն է, որ բառերը որքան հնարավոր է` լավ «մերվեն» մեղեդուն. հոգ չէ, որ դրանք գրեթե ոչինչ չեն ասում կամ, որ ավելի վատ է, հաճախ բոլորովին այլ բան են ասում, քան մեղեդին` իր տրամադրությամբ, հնչյունային համակարգով: Ասելիքը հիմնականում երկրորդական է, ու երբ առանց երաժշտության, առանձին կարդում ես այդ տողերը, չգիտես` ծիծաղես, թե լաս. դրանք պարզապես բառակույտեր են…
-Լավ, իսկ ինչպե՞ս պետք է այդ ամենի առաջն առնել:
-Այդ ամենի առաջն առնել, ցավոք, ոչ ոք չի էլ փորձում: Ճիշտ է՝ կարծես շատերն են մտահոգված երգային խոտանի այդ անվերջ աճով: Ինքս ե՛ւ մամուլում, ե՛ւ հեռուստատեսությամբ բազմիցս խոսել եմ արատավոր այդ երեւույթի մասին, պարբերաբար տագնապ են բարձրացնում հայ երգի ճակատագրով մտահոգ, այդ ոլորտի արժանավոր մարդիկ, բայց վիճակը ոչ միայն չի շտկվում, այլեւ ավելի է վատթարանում, օր օրի ավելանում է ինքնակոչ երգահանների ու բանաստեղծների թիվը: Իսկ ցանկության դեպքում դժվար չի լինի կանխել նրանց արտադրանքի մուտքը եթեր. դա կախված է հեռուստաընկերությունների եւ ռադիոկայանների ղեկավարությունից, լեզվի տեսչությունից, նաեւ հենց այն երգիչ-երգչուհիներից, ովքեր ընդունում ու բեմ են հանում այդ «գլուխգործոցները»: Լայն առումով, պետական հոգածություն, պաշտոնական միջամտություն է պետք. չէ՞ որ արվեստի տեսակներից ոչ մեկն այնպես հեշտ ու անմիջականորեն չի ներգործում մարդու ներաշխարհի, լեզվամտածողության վրա, որքան երգը: Եվ մենք, փաստորեն, թույլ ենք տալիս, որ խեղվի, աղավաղվի մարդկանց, հատկապես մատաղ սերնդի մտածությունն ու հոգեբանությունը, կասկածելի, ազգային որակներին հակացուցված ճաշակ ձեւավորվի նրանց մեջ: Հետեւանքները շատ ավելի աղետալի կարող են լինել, քան թվում է: Սթափվե՛լ է պետք:
–Դուք համագործակցել եք կոմպոզիտորներ Օրբելյանի, Աճեմյանի, Մանսուրյանի, Ամիրխանյանի , Վարդազարյանի, Երզնկյանի, Սաթյանի և այլոց հետ: Իսկ երիտասարդների հետ այսօր աշխատու՞մ եք, համագործակցության առաջարկներ լինու՞մ են:
-Այո, այդ առումով իմ բախտը բերել է, աշխատել եմ այնպիսի արվեստագետների հետ, որոնք առաջնորդվել ու առաջնորդվում են բարձր չափանիշներով ,ու դրանք նաև ինձ են փոխանցել: Նրանց հոգեհույզ, վարակիչ մեղեդիները անմիջապես խոսում են ունկնդրի հոգու հետ, կարծես նոր տարողություն ու լիցք հաղորդում բանաստեղծական խոսքին: Կցանկանայի, որ մեր երիտասարդները յուրացնեին ու զարգացնեին նրանց ավանդույթները, նույնքան պահանջկոտ ու բծախնդիր լինեին իրենց հանդեպ, հարգեին ունկնդրին: Կցանկանայի, որ նրանք շատ կարդան:
Երիտասարդներն այնքան էլ հաճախ ինձ չեն դիմում.ինչպես վերևում նշեցի, նրանք գնում են հեշտ ճանապարհով, և արդյունքում ունենք այն, ինչ տեսնում ենք: Եթե առաջարկություններ լինեն ու զգամ, որ կարող ենք գեղեցիկ արդյունք ստանալ, իհարկե սիրով կընդունեմ:
Բայց նոր երգեր ծնվել ու ծնվում են; Վերջին տարիներին ակտիվորեն համագործակցում էի Կոնստանտին Օրբելյանի հետ;:Մի նվիրական ցանկություն ուներ վարպետը. ուզում էր Մեծ եղեռնի 100-ամյա տարելիցին նվիրված մի երգ ստեղծենք, այնպիսի մի երգ, որի մեջ և՛ ցավն ու ընդվզումը լինեն, և՛ մեր ազգի հարատևության, լուսավոր գալիքի հավատը: Ավաղ մաեստրոն անսպասելի հեռացավ կյանքից ու չհասցրինք ծրագիրն իրականացնել: Ահա ինչու ես սիրով ընդունեցի սիրված կոմպոզիտոր Արա Գևորգյանի՝ հենց այդ թեմայով երգ ստեղծելու առաջարկը: Ինձ թվում է` մենք կարողացանք հենց այնպիսի երգ ստեղծել, որի մասին Մաեստրո Օրբելյանը երազում էր: Այն շատ տպավորիչ հնչեց «Խաչատրյան» մեծ համերգասրահում կայացած համերգում, Հովհաննես Չեքիջյանի երգչախմբի կատարմամբ, արձագանքները հուսադրող էին: Իսկ այժմ տեսահոլովակ է նկարահանվում:
Այս տարի երկու նոր երգ գրեցինք նաև Երվանդ Երզնկյանի հետ, ռազմահայրենասի րական թեմայով, որի պակասը կա: Երգեը հնչեցին Օպերայի դահլիճում Հայոց բանակի տարեդարձի առթիվ կայացած համերգում՝ Համլետ Գևորգյանի, Արսեն Գրիգորյանի և «Զորական» համույթի կատարմամբ, ու դարձյալ արձագանքը շատ ջերմ էր:
Շարունակում եմ համագործակցել սիրելի քրոջս՝ երգահան Ժաննա Բլբուլյանի հետ: Այն մեղեդայնությունը, անմիջականությունը, մտերմիկ ու բնական հնչերանգը, որ կան նրա երաժշտության մեջ, ինձ միշտ գրավում են: Երեք երգ ստեղծեցինք Ժաննայի հետ: Իսկ բոլորովին վերջերս լույս ընծայվեց մեր համատեղ գործերի ընտրանին՝ «Սիրո ու նվիրումի երգեր» խորագրով:
-Ըստ Ձեզ, այսօր ինչպիսի՞ երգի պակաս ունի հայ մարդը:
-Ոչ միայն հայ մարդուն, առհասարակ մարդուն հարկավոր է հոգի շարժող, հաճելի հույզ ու ապրումներ արթնացնող, ներաշխարհը մաքրող ու վեհացնող, անշուշտ նաև ուրախության ու զվարճանքի մղող երգեր: Յուրաքանչյուր երգ, ամենաթեթև կատակային երգն անգամ, որոշակի ասելիք, գաղափար պիտի ունենա, տրամադրություն, հոգեվիճակ արտահայտի և այդ դեպքում միայն կարող է կյանք մտնել, թափանցել մարդկանց հոգիները, շնորհիվ դրա միայն կարող է երկար ապրել:
Աննա Բաբաջանյան
.gif)
