Նախկին կոմսոմոլները գողանում են պատմությունը

Խորհրդային տարիների հայ այլախոհ քաղբանտարկյալները չեն կարող ստանալ ժամանակին իրենց նկատմամբ կայացված դատավճիռների պատճեները: Այդ այլախոհներից “Իրավունքի եւ ազատության կենտրոն” հկ նախագահ Վարդան Հարությունյանը նախատեսում է խորհրդային տարիներին Հայաստանում ծավալված այլախոհական շարժման մասին ուսումնասիրություն հրապարակել, որտեղ ի թիվս այլ նյութերի, պետք է տեղ գտնեն նաեւ այդ տարիներին դատապարտվածների դատավճիռները: Դեռեւս դեռեւս 2011թ. նոյեմբերին Վ. Հարությունյանն այդ նպատակով դիմում է ներկայացրել  ԱԱԾ, սակայն խնդրանքը մերժվել է: 

“Յուրաքանչյուր դատապարտված մարդ իրավունք ունի իր ձեռքում ունենալ իր նկատմամբ կայացված դատավճիռը: Սա եւ տրամաբանական է եւ օրենքի պահանջ: Խորհրդային տարիներին քաղաքական բանտարկյալների դատավճիռները աշխատում էին չտալ: Պատճառներն անբացատրելի ու անհասկանալի էին: Ամենայն հավանականությամբ նման վերաբերմունքի իմաստը պետք է փնտրել խորհրդային НКВД-КГБ-ի հիմքում գտնվող մարդատյացության մեջ: Թվում էր թե խորհրդային տարիների սովորույթները խորհրդային երկրի հետ պետք է պատմության գիրկն անցած լինեն, բայց արի ու տես, որ Հայաստանի Անկախ Հանրապետությունում, որտեղ մարդու իրավունքներն ու ժողովրդավարությունը առաջնահերթություններ են հայտարարված, այդ սովորույթները ոչ միայն չեն մոռացվել, այլ լավ էլ գործում են,-“Ժողովուրդ”-ի հետ զրույցում ասաց Վարդան Հարությունյանը` հավելելով,-այդ դատավճիռներն այսօր մեզ պետք են, դրանք մերն են, կայացվել են մեր նկատմամբ ու մենք իրավունք ունենք դրանք պահանջել ու ստանալ: Մերժումը կամայականություն է եւ զուրկ է որեւէ իրավական հիմքից” Նախկին քաղբանտարկյալն այս հարցով արդեն իսկ դիմել է մարդու իրավունքների պաշտպանին. հիմա դիմումն ուսումնասիրում են:

Մինչ այդ, այս կապակցությամբ օրերս հայտարարությամբ հանդես եկան խորհրդային տարիների այլախոհ գործիչներից մի քանիսը` Պարույր Հայրիկյանը, Ռազմիկ Մարկոսյանը, Ազատ Արշակյանը, Շահեն Հարությունյանը, Վալտեր Մելիքյանը, Բագրատ Շահվերդյանը, Գագիկ Առաքելյանը, Նորիկ Մարտիրոսյանը, Սուրեն Մելիքյանն ու Վարդան Հարությունյանը:

Նախկին քաղբանտարկյալ Ազատ Արշակյանը, որը խորհրդային տարիներին 2 անգամ դատապարտվել է “հակախորհրդային պրոպագանդայի եւ ագիտացիայի համար” եւ  ընդհանուր առմամբ 10 տարի անցկացրել անազատության մեջ, պնդում է, որ այսպես իրենից փորձում են գողանալ կենսագրությունը: Արշակյանը պատմեց, որ ինքն իր դատավճիռը ստանալու համար դիմել է ՀՀ արդարադատության նախարարությանը, սակայն մերժվել. ասել են` իրենք չունեն այդ փաստաթղթերի պատճենները: “Մոդայիկ մի քանի քրեական գործեր կան` կենսաթոշակային ֆոնդի կողոպտիչների գործը, վերջերս էլ դատապարտվեցին իրավապահ մարմինների ներկայացուցիչներ` գնդապետ ու գեներալ. այն մարդիկ, որոնք պետք է պահպանեին պետական ունեցվածքը, պարզվեց` իրենք են գողերը, իրենք են մտել պետական գանձարանն ու տանում այն: Հիմա հերթը հասել է պատմությանը: Նրանք կողոպտում են մեր կենսագրությունը,-նշեց Ազատ Արշակյանը` հավելելով,-խորհրդային դահիճները կամ նրանց զավակները չեն ուզում, որ երեւա իրենց զոհը: Նրանք թաքցնում են եւ իրենց, եւ մեր կենսագրությունը, որովհետեւ` դատավճիռն իրենց հանցանքի մասին վկայող փաստաթուղթ է”: 

Արշակյանի խոսքով՝ ՀՀ-ում վերադարձել է “խորհրդային ռեցիդիվը”. “Անկախ Հայաստանում, պարզվում է, իշխանական լծակներ ունեն հոգով, ծագումով եւ նկարագրող բոլշեւիկները”:

Թե ինչու նախկին քաղբանտարկյալներին չեն տրամադրում իրենց դատավճիռները, որեւէ հստակ պատասխան ստանալ չհաջողվեց: ԱԱԾ մամուլի կենտրոնից այս կապակցությամբ տեղեկացրին, որ դատավճիռները ոչ թե իրենցից պետք է ուզել, այլ արդարադատության նախարարությունից, քանի որ իրենք դատարանի կայացրած իրավական ակտի հետ այլեւս գործ չունեն: Իսկ ՀՀ արդարադատության նախարարությունից էլ հնարավոր չեղավ որեւէ պատասխան ստանալ. ե՛ւ մեր հեռախոսազանգերը, ե՛ւ էլեկտրոնային հարցումը երեկ մնացին անպատասխան: “Ժողովուրդ”-ի լավատեղյակ աղբյուրների փոխանցմամբ՝ այդ դատավճիռները թեեւ պետք է գտնվեին արդարադատության նախարարության արխիվում, սակայն շարունակում են մնալ ԱԱԾ արխիվներում:

Ի դեպ, ԱԱԾ-ն ժամանակին, Վարդան Հարությունյանի նամակին ի պատասխան, մերժելով դատավճիռները տրամադրելը, որպես հիմնավորում բերել է “Արխիվային գործի մասին” ՀՀ օրենքի 21 եւ 22 հոդվածները, որոնց համաձայն` արխիվային տեղեկությունների տրամադրումը կարող է սահմանափակվել, եթե դրանք պարունակում են օրենքով նախատեսված պետական, ծառայողական, անձնական կամ այլ տիպի գաղտնիքներ: Վ. Հարությունյանը, սակայն, ասում է, որ այդ դատավճիռները կայացվել են դեռ 1960-1980-ականներին, ընդ որում` դռնբաց դատական նիստերի ժամանակ. “Այսինքն` դրանք վաղուց ի վեր հանրության սեփականությունն են, որեւէ մեկի համար այլեւս գաղտնիք չեն, քանի որ դռնբաց նիստերում արդեն հրապարակվել են, ուստի` ԱԱԾ արդարացումն անհիմն է”:

Խոստովանենք, քանի դեռ երկրի նախագահի պաշտոնին խորհրդային տարիներին կուսակցական բարձր պաշտոններ զբաղեցրած անձն է, քանի դեռ իշխանության լծակները նախկին կոմսոմոլների ձեռքին են, նման դեպքերը պետք է համարել միանգամայն հասարակ ու տրամաբանական: