«ՄԻԱՆԱՅԻ, ՈՐ Ի՞ՆՉ ԱՆԵԻ»

ՀՀ առաջին նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթը «Հայ ազգային կոնգրես» կուսակցության համագումարում ներկայացնում ենք որոշակի կրճատումներով:
…Ի՞նչ է մեր ուզածը, եւ ինչպե՞ս ենք մենք տեսնում այս երկրի բարեփոխումը կամ համակարգային փոփոխությունը: Մեր խնդիրն է իրականացնել բուրժուադեմոկրատական հեղափոխություն: Ես սրա մասին խոսել եմ դեռեւս 2008-ի նախընտրական շրջանում: Շատերն ինձ կշտամբեցին, թե տեսեք՝ ինչ է ասում՝ բուրժուադեմոկրատական: Մոռանալով, որ ամբողջ աշխարհի ներկայիս քաղաքակրթությունը ստեղծվել է հենց բուրժուադեմոկրատական հեղափոխության շնորհիվ: Նրանց մոտ սովետական շրջանի իներցիան է, երբ բուրժուադեմոկրատական հեղափոխությունը, կամ ազատ շուկայական տնտեսությունը, կամ անգամ բուրժուական պառլամենտարիզմը համարվեցին մարդկության ամենամեծ չարիքները: Բայց մոռանում են, որ նույնիսկ Մարքսը, Լենինը ողջունել են բոլոր բուրժուադեմոկրատական հեղափոխությունները՝ ելնելով մարքսյան ֆորմացիաների հաջորդականության տեսությունից: Այո՛, պիտի լիներ բուրժուադեմոկրատական հեղափոխություն, պիտի հաստատվեին կապիտալիստական կարգեր, այդ կարգերը պիտի սպառեին իրենց, ինչպես սպառել են նախորդ կարգերը, որին պիտի հաջորդեր սոցիալիստական հեղափոխությունը: …Իսկ ի՞նչ է նշանակում բուրժուադեմոկրատական հեղափոխություն. այստեղ էլ խոր իմաստ պետք չէ որոնել: Ընդամենը մի բան, որ արտադրողական ուժերը պետք է կապանքներից ազատված լինեն: Ժամանակին դա ֆեոդալական կապանքներն էին, այսօր էլ մեզ մոտ ավազակապետական կապանքներն են, ոչ մի տարբերություն:
Մինչեւ խոշոր բուրժուազիան Հայաստանում չազատվի ավազակապետական կապանքներից, Հայաստանը բարգավաճ եւ ժողովրդավարական պետություն չի դառնա: Մինչեւ խոշոր բուրժուազիան չազատվի այդ կապանքներից, մեզ մոտ միջին եւ մանր բիզնեսը զարգանալու, անգամ բողբոջելու հնարավորություն չի ունենալու, այստեղ ոչ մի գաղտնիք չկա, անձնական համակրանքի կամ հակակրանքի հարց չէ, թե ովքեր են այդ օլիգարխները: Մի՛ կարծեք, որ ֆրանսիական բուրժուաները, ովքեր 18-րդ դարում հեղափոխություն էին անում, ավելի լավն էին, ավելի կրթված, ավելի մաքուր, ավելի բարոյական, քան այսօրվա մեր օլիգարխները, այդպես չէ: Ուղղակի հասկացան մի բան, որ ավելի ձեռնտու է ազատվել այդ կապանքներից, գործել օրինական դաշտում եւ բարգավաճել, ծաղկել՝ միաժամանակ բարգավաճեցնելով, ծաղկեցնելով սեփական երկրները:
Հիմա նույն բանը մենք փորձում ենք անել Հայաստանում: Եվ ինչպես սվիններով դիմավորեցին մեր այդ գաղափարը, թե ինչպես կարելի է հանկարծ «Բարգավաճ Հայաստան»-ի հետ համագործակցել, չէ՞ որ նրանք… Իհարկե, բոլորն էլ: Հասկացանք: Բոլորն էլ այդ համակարգի մաս էին: Կոալիցիայի անդամ էր ԲՀԿ-ն: Բայց ի՞նչ վատ բան էր, եթե կարողանայինք մենք պոկել այսօր մեկին, մյուս օրը՝ մյուսին, քանի որ ուրիշ ճանապարհ չկա: Քանի նրանք սերտաճած են՝ խոշոր բուրժուազիան եւ իշխանությունը, իմացե՛ք՝ ոչ մի հնարավորություն գոյություն չունի այս երկրում բան փոխելու:
Եվ մի՛ կարծեք, թե մենք հաջողությունների չենք հասել այս գործում: Գոնե կարողացել ենք մարդկանց մեջ կասկածներ սերմանել, եւ կոնկրետ ունենք երկու օրինակ. 2008-ին Խաչատուր Սուքիասյանը ո՞վ էր, նորից այդ խոշոր բուրժուազիայի, այդ օլիգարխիայի մի մասն էր, եւ նույնպիսի վերաբերմունք կար նրա նկատմամբ, ինչպես մյուսների նկատմամբ, բայց այն մարդը այն ժամանակ հասկացավ, եկավ, բացահայտ միացավ մեր շարժմանը, ոչինչ չստացավ դրա դիմաց, հակառակը՝ իշխանություններն առաջին հարվածը հենց նրան հասցրին: Իշխանությունները շատ ավելի լավ են հասկանում այն, ինչ քիչ առաջ ես ձեզ ասացի, քան, այսպես կոչված, մեր քաղաքական ուժերը: Նրանք հասկացան՝ որտեղ է վտանգը: Եվ ամենադաժան հարվածը հասցրին հենց Խաչատուր Սուքիասյանին: Պարզապես սնանկացրին այդ մարդուն: Իհարկե, դա կանեին, որովհետեւ նա մենակ էր: Իսկ եթե, պատկերացրե՛ք, նրանք շատ լինեին, մի քանիսը կամ բոլորը, իշխանությունը անզոր կգտնվի բոլորի դեմ պայքարել: Այսօր նույն ճանապարհն է ընտրել Գագիկ Ծառուկյանը: Եվ ի՞նչ են անում: Փոխանակ նպաստեն այդ պրոցեսին, փոխանակ անեն ամեն ինչ, որ դա գնալով խորանա, եւ այդ մարդը որեւէ քայլ չարեց, որ կասկածներ հարուցի, որ նա իսկապես փորձում է պոկվել իշխանությունից: Ես չեմ ասում՝ պոկվել է լրիվ, նա չի կարող՝ հսկայական տնտեսություն ունի, հազար ու մի բաներով կապված է, բայց նա փորձում է, գնում է այդ ճանապարհով, նրա բոլոր քայլերը դա են ցույց տալիս. դուրս եկավ կոալիցիայից, չսատարեց Սերժ Սարգսյանին ընտրություններում, խորհրդարանական ընտրություններում մասնակցեց առանձին, հենց այս դահլիճում չմասնակցեց Սերժի երդմնակալությանը, այսօր էլ պատրաստ է (Երեւանի) ավագանու ընտրություններում ճակատ տալ: Ինչպե՞ս կարելի է մի ուժ, որը նպաստում է, չեմ ասում՝ պայքարում է, նպաստում է մի չարիքի դեմ պայքարին եւ չարիքի թուլացմանը, այդպես վանել: Դա ուրիշ բացատրություն չի կարող ունենալ, քան մտածել, որ նրանք չեն ուզում այդ փոփոխությունները:
Ես չեմ բացառում, որ առաջիկա ավագանու ընտրություններում լուրջ հարված ստանալու է «Բարգավաճ»-ը: Սերժը զգում է այդ վտանգը, եւ, իմ կարծիքով, թույլ չեն տալու նրան ունենալ այն հաջողությունը, ինչ ունեցավ ԱԺ ընտրություններում, որովհետեւ այս օրինակը կարող է շատ վարակիչ լինել եւ տարածվել մյուս օլիգարխների վրա: Մենք նաեւ սրա մասին պիտի մտածենք: Նույնը ավագանու ընտրություններում, ես մի քիչ առաջ եմ ընկնում, ես դեռ ընտրությունների մասին պիտի խոսեի, բայց քանի որ խոսք բացվեց, ասեմ՝ «Ժառանգության» նկատմամբ էլ Սերժի վերաբերմունքը փոխվելու է: Չկարծեք, թե նրան թույլ են տալու ստանալ այն տոկոսները, ինչ ստացավ այս նախագահական ընտրություններում: Սերժ Սարգսյանը շատ հիշաչար մարդ է եւ երբեք չի ների այն, ինչ նրա դեմ կատարվում է: Չի ներելու Գագիկ Ծառուկյանին երկու տարի այս անկախ կուսակցական քայլեր կատարելու համար, ես ավելին չեմ ասում, չեմ ասում՝ հակընդդեմ, եւ թույլ չի տալու, որ նա ավելի ամրապնդվի եւ լուրջ քաղաքական գործոն դառնա Հայաստանում: Նույնը Րաֆֆիի նկատմամբ, թվում էր, թե նրան ձեռ էր տալիս, որ Րաֆֆին, ինչպես ասում է, դառնար ընդդիմության առաջնորդ եւ փողոցը վերցներ իր վերահսկողության տակ, բայց չի ներելու այդ 37 տոկոսը, որովհետեւ դա այնպիսի փաստ է, որ 100 տարի էլ անցնի, մնալու է որպես պատմական փաստ, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն իրենց պաշտոնական թվերով ստացել է 37 տոկոս: Նա հաղթել է, ես ասել եմ, մենք միակ քաղաքական ուժն ենք, որ անվերապահորեն ասել ենք, որ Րաֆֆին հաղթել է: Բայց նա չի մոռանալու: Հիմա նա պիտի փորձի այս ընտրություններով Րաֆֆիին ցույց տալ ուրիշ տոկոսներ եւ ասել՝ ա՛յ սրանք են քո տոկոսները: Եվ դա շատ տպավորիչ կլինի, եթե նախագահական ընտրություններից մի երկու ամիս հետո 37 տոկոսին բացարձակապես մի քանի կարգ ցածր տոկոս գրվի, այդ միֆը գոնե Սերժի տեսակետից կարող է արդեն ցրված համարվել: Լուրջ բաներ կան, որոնք իրավիճակները ե՛ւ հետաքրքիր են դարձնում, ե՛ւ դինամիկ: Քանի որ Րաֆֆիի մասին խոսք եղավ, նրա մասին էլ խոսեմ: Մենք անկեղծ ենք խոսում, գիտեք բոլորդ էլ, ձեզ էլ են շատ անհանգստացնում, միայն մեզ չէ, դաշնակցականներին էլ, «Բարգավաճ»-ին էլ, բոլոր այն ուժերին, որոնք, ասենք, այսօր հրապարակում չեն, բա դուք ինչո՞ւ հրապարակում չեք, ինչո՞ւ չեք միանում Րաֆֆիին, սա քիչ էր, երբ որ այս հարցը մի քիչ այն չէ հնչում, ավելի դեմագոգիկ կերպով ասում են՝ ինչո՞ւ չեք միանում ժողովրդին եւ այլն, եւ այլն: Այսպիսի հարցեր են տալիս, եւ մերոնք էլ, կարծես, անհարմար վիճակի մեջ են ընկնում, կոմպլեքսավորվում են եւ այլն: Պետք չէ, բացարձակապես: Նախ եւ առաջ, ես չէի ուզի Րաֆֆիի մասին որեւէ բացասական բան ասել: Ոչ մի բացասական, հեգնական գնահատական չի կարելի, երբ որ մեկը բարիկադների վրա է, նրան չի կարելի այսպիսի դիտողություններ անել: Բայց երբ որ ասում են՝ ինչո՞ւ չեք միանում… Նախ փաստենք, ես ասացի, որ մենք միակ քաղաքական ուժն ենք, որ հստակ արտահայտվել ենք, որ հաղթողը ոչ թե Սերժ Սարգսյանն է, այլ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն է: Ասեմ՝ քաղաքական առումով սա ամենամեծ աջակցությունն էր, որ կարող էր մի ընդդիմադիր կուսակցություն, որը, կարող է, ոչ այնքան նորմալ հարաբերություններ է ունեցել անգամ «Ժառանգության» հետ, ասել: Սա արդեն մեծագույն բան էր: Եվ երկրորդը՝ մեր ակտիվիստների մեծագույն մասը միշտ եղել է հրապարակում: Կոնգրեսի ակտիվիստների: Եթե չչափազանցնեմ, հրապարակի կեսը միշտ եղել են Կոնգրեսի աջակիցները, համակիրները:
Եվ երրորդը, ասում են՝ ինչի՞ Դուք, ինչի՞ ղեկավարությունը չեկավ հարթակ ու չմիացավ: Այստեղ՝ կներեք: Մի շատ մոդայիկ հարց կա, որը շրջանառության մեջ է դրել մեր «հարգարժան» Սերժ Սարգսյանը. միանայի՝ ի՞նչ անեի:
Միանայի, որ գնայի Վովա Գասպարյանի հետ աղոթեի՞: Կներեք, ուզում եք՝ հավատաք, թե չհավատաք, բայց իմացե՛ք, որ Վովայի հետ աղոթելն իմ մանկության երազանքը չի եղել: Հիմա մի քիչ ավելի լուրջ:
Մեկ անգամ եւ ընդմիշտ թող բոլորը հասկանան՝ մենք քաղաքական կուսակցություն ենք, քաղաքական ուժ ենք, եւ մենք միանում, աջակցում, սատարում ենք բացառապես քաղաքական պրոցեսներին: Կլինի՞ քաղաքական պրոցես, մենք միշտ այնտեղ ենք, չի՞ լինի, մենք այդտեղ չկանք: Մենք հետընտրական շրջանի այս իրադարձություններում տեսանք ամեն ինչ, բացի քաղաքական պրոցեսից:
… Մի բան եմ ուզում ասել՝ ես ավելի շատ քաղաքական կողմի վրա եմ ուզում ուշադրություն դարձնել, հասկացե՛ք՝ այս իշխանությունը տոտալիտար իշխանություն է: Նա որեւէ վակուում թույլ չի տալիս: Եթե ձեռքից գա, մի գյուղապետի անգամ թույլ չի տա, որ ընտրվի ուրիշ կուսակցությունից կամ իր կամքին հակառակ: Համատարած: Դրա համար մի գյուղում պարտվելը մեծագույն պարտություն է: Այդպես են համարում իրենք: Հիմա կա հնարավորություն Երեւանում իսկապես ջախջախիչ պարտության մատնել Սերժ Սարգսյանին: Ասում եմ՝ եթե այսպիսի մի ցավոտ պարտություն ռեժիմը կրեց, իմացե՛ք՝ այդ ռեժիմն արդեն դատապարտված է կործանման: Եվ ով երազում է նախագահ դառնալ, նախագահ դառնալու ճանապարհը Երեւանի ավագանում հաղթանակ տանելն է: Դե եկե՛ք, տարե՛ք այդ հաղթանակը: Քաղաքապետի ընտրությունների մասին խոսելիս էլի կխնդրեմ քարոզարշավը չանձնավորել: Տարոնն ինձ համար անձ չէ, նա համակարգի խամաճիկն է: Եվ Տարոնը չլինի, ով էլ նշանակվի համակարգի կողմից, Տարոնից լավը չի լինելու: Մենք պայքարում ենք ոչ թե անձերի, այլ համակարգի դեմ: