Թե որքանով գիրքը կվաճառվի, կախված է նաև մեր իշխանությունների վարքագծից. Արքմենիկ Նիկողոսյան

Փետրվարի 19-ը՝ հայ մեծ բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան օրը, արդեն մի քանի տարի Հայաստանում նշվում է որպես Գիրք նվիրելու օր։ Հայաստանում այդ օրը նշվում է 2008 թվականից: Տոնական օրը կազմակերպվում են բազմաթիվ միջոցառումներ, այդ թվում` գրքեր են նվիրաբերվում գրադարաններին, դպրոցներին` փորձելով վերականգնել գրքի երբեմնի նշանակությունը: Օրվա թեման եւ խորհուրդը հաշվի առնելով` «Ժողովուրդ»-ը զրուցել է «Անտարես» հրատարակչության գլխավոր խմբագիր, գրականագետ Արքմենիկ Նիկողոսյանի հետ:

-Պարո՛ն Նիկողոսյան, Ձեր դիտարկմամբ` վերջին մեկ տարվա կտրվածքով թե՛ հայ, թե՛ արտասահմանյան հեղինակներից ու՞մ գործերն են մեծ պահանջարկ վայելում Հայաստանում:

-Տարիներ շարունակ մեծ պահանջարկ ունի Անտուան դը Սենտ-Էքզյուպերիի «Փոքրիկ իշխանը», նոր թարգմանված գրքերից կոնկրետ մեր հրատարակչության փորձով կարող եմ ասել, որ ամենաշատը վաճառվել է Ջորջ Օրուելի «1984»-ը, նույն հեղինակի «Անասնաֆերմա»-ն, Հերման Հեսսեի «Տափաստանի գայլը», կայուն գնորդներ ունեն նաեւ Օրհան Փամուքի «Իմ անունը կարմիր է» գործը, Ումբերտո Էկոյի «Վարդի անունը» վեպը, Հենրի Միլլերի «Խեցգետնի արեւադարձը»:

Նախորդ տարիներին ժամանակակից գրողներից Արամ Պաչյանի, Գուրգեն Խանջյանի, Լեւոն Խեչոյանի, Հրաչյա Սարիբեկյանի գրքերի հանդեպ ավելի մեծ հետաքրքրություն կար, քան վերջին շրջանում: Այնուամենայնիվ, Խեչոյանի «Արշակ արքա. Դրաստամատ ներքինի» վեպը, Խանջյանի «Ենոքի աչքը» շարունակեցին մնալ պահանջված, շատ սիրված գիրք է նաեւ Հովհաննես Գրիգորյանի «Նոր տողից» ժողովածուն, մշտապես բարձր դիրքերում է Հովիկ Չարխչյանի «Սուլամիթա. Սեւակի մեծ սերը» երկհատոր փաստագրական վեպը: Վերջին շրջանում տպագրվեցին եւ լավ պահանջարկ ունեցան նաեւ Վահրամ Մարտիրոսյանի «Սերը Մոսկվայում» վեպը եւ Գրիգի «Հիսուսի կատուն»:

-Ժամանակը ի՞նչ է ցույց տվել` հայերս գրական ո՞ր ժանրի սիրահար ենք:

-Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ` Հայաստանում, ընթերցողների մեծ մասը վեպերի սիրահարներ են: Թեեւ այնպիսի տպավորություն է, որ նրանք դժվարությամբ են հաշտվում թեկուզ համաշխարհային մասշտաբի նոր տաղանդավոր անունների հետ. նախընտրում են դասական, արդեն շրջանառված հեղինակների, ուստի, օրինակ, Ստենդալի, Մարկ Տվենի, Վիկտոր Հյուգոյի գրքերը շարունակում են պահանջարկ ունենալ: Բայց, իհարկե, կան ժամանակակից հեղինակներ, որոնց ստեղծագործությունների մասին ինֆորմացիայի արդյունավետ տարածման դեպքում դրանք ունենում են հաջողություն, օրինակ` Միլան Կունդերայի «Կեցության անտանելի թեթեւությունը», Օթար Ճիլաձեի «Քթոցը» գործերը:

-Իսկ հայ հասարակությունը, ըստ Ձեզ, այսօր ձեռքը գրպանը տանելու եւ գիրք գնելու իմաստ տեսնո՞ւմ է, թե՞ դեռ ոչ:

-Ես կասեի, որ մարդիկ դժվարությամբ են ձեռքները տանում գրպանը եւ հակադրվելով շատերին` պետք է նշեմ, որ պատճառն ամենեւին այն չէ, որ նրանք գիրք չեն սիրում: Առաջին պատճառը, ըստ իս, կապված է երկրում տիրող սոցիալական ծանր վիճակի հետ, իսկ երկրորդը` այն հանգամանքի, որ հասարակությունը դեռեւս վստահ չէ, որ գիրք, այսինքն` ինտելեկտ, գիտելիք ձեռք բերելով, կարելի է հաջողությունների հասնել. օրինակ` բարձր պաշտոններ գրավելու համար լրացուցիչ միջոցներ են պետք` խնամիներ ճարել, օլիգարխի թոռան հետ ամուսնանալ եւ այլն: Այսինքն` թե որքանով գիրքը կվաճառվի, կախված է նաեւ մեր իշխանությունների ապագա վարքագծից, որը պետք է փոխվի, եթե ուզում ենք ունենալ լավ երկիր, կամ էլ գուցե պետք է իշխանափոխություն լինի, որ գիրքը գնահատվի: Այդ դեպքում, եթե ընթերցողն իմանա, որ վերջին գումարը տալիս է գրքին եւ դրանից, կոպիտ ասած, իր համար կա օգուտ, կգնի այն:

Բայց Հայաստանում, ցավոք, չկան այնպիսի պայմաններ, որ մարդիկ ձեռքները տանեն գրպանները:

-Այսօր Հայաստանում գրքի շուկայում շահավետ բիզնես հնարավո՞ր է անել, թե՞ դեռ վաղ է այդ մասին խոսել:

-Դեռեւս վաղ է: Այսօր ինչ արվում է, հատկապես` թարգմանական դաշտում, ծախսատար գործընթացներ են` վճարում ես թարգմանչին, խմբագրին, օֆիսի վարձակալության համար եւ այլն: Որպեսզի տեղի ունենա շահավետ բիզնես, բնակչության գոնե մեկ տոկոսը պետք է գիրք գնի, յուրաքանչյուր գրքից տարեկան պետք է վաճառվի գոնե 2000 օրինակ. սա իր հերթին հնարավորություն կտա, որ գիրքը էժանանա: Այս պահին գոնե «Անտարես»-ը շատ գրքեր է տպում, բայց տարեկան տպագրում է հասարակական նշանակություն ունեցող, արժեք ներկայացնող 60-70 գիրք, այդ թվում` կարեւոր թարգմանություններ: Դրանց վրա մենք գումար ենք ծախսում, բայց մեծ մասը` 90 տոկոսը, իրեն չի արդարացնում: Վաճառվող 10 տոկոս գրքերից 8 տոկոսի շնորհիվ հետ են բերվում ծախսված գումարնեը, եւ հաշվենք` 2 տոկոսի հաշվին էլ շահույթ է գրանցվում, բայց դա բավարար հիմք չի, որ գործընթացը համարենք շահավետ բիզնես: Ուստի հրատարակչությունները ստիպված են կա՛մ փակվել, կա՛մ ճգնաժամի մեջ հայտնվել, կա՛մ էլ գոյատեւել մշակույթի նախարարության աջակցման ծրագրերով ու ինչ-որ դրամաշնորհներով:

Աննա Բաբաջանյան