Հայաստանի էներգետիկ համակարգը փաստացի դարձել է մի կթու կով, որի կաթից օգտվում են միայն իշխանության ղեկին գտնվողները, բայց վերջնահաշվարկում դրա դիմաց վճարում է ՀՀ բնակչությունը, կամ այլ կերպ ասած՝ էլէներգիայի սպառողը:
Հայաստանի էներգետիկ համակարգի կորուստների խնդիրը հանրության ուշադրության կենտրոնում հայտնվեց անցած տարվա գարնանից, երբ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերությունը դիմեց ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովին՝ սպառողին մատակարարվող էլէներգիայի սակագին բարձրացնելու հայտով: Մինչ այդ էլէներգիա սպառողներին, նույնիսկ Հայաստանի հանրության առավել ակտիվ մասին երբեւէ չի հետաքրքրել, թե ՀԷՑ-ի կորուստները որքան են կազմում, ինչպես են դրանք գոյանում եւ այսպես շարունակ: Բայց անցած տարվա մայիսից բոլորը սկսեցին հաշվել ՀԷՑ-ի փողերը: Արդյունքում պարզվեց, որ ՀԷՑ-ը էլէներգիայի կորուստներով աշխարհում «առաջատար» ընկերություններից մեկն է: Երբ անցած տարի այս խնդիրը հանրային ուշադրության կենտրոնում հայտնվեց, պարզվեց, որ 2014-ի տվյալներով ՀԷՑ-ի կորուստները կազմել էին 13 տոկոս, որը կազմում է 789 մլն 900 հազար ԿՎտ/ժ, կամ նույնն է, թե 33 միլիարդ 150 մլն դրամ: Սա այն դեպքում, երբ, ասենք, հարեւան Վրաստանում էներգետիկ համակարգի կորուստի միջին չափը կազմում է 7 տոկոս:
Օրերս հրապարակվեցին ՀԷՑ-ի անցած տարվա գործունեության հաշվետվությունները, ըստ այդմ, պարզվում է, որ էներգետիկ համակարգի կորուստները անցած տարի կազմել են 11,3 տոկոս, 686 մլն 800 հազար ԿՎտ/ժ: Գումարային արտահայտությամբ անցած տարվա ՀԷՑ-ի կորուստները կազմել են 33 մլրդ դրամ: Այսինքն՝ մեկ տարվա կտրվածքով այն բանից հետո, երբ ՀՀ բնակչությունը սկսեց ՀԷՑ-ի գործունեությամբ հետաքրքրվել, այս ընկերության կորուստները արդեն իսկ կրճատվեցին ավելի քան 103 մլն ԿՎտ/ժ-ով, որը կազմում է մոտ 5 մլրդ դրամ: Ի դեպ, կորուստների ծավալները նվազել են անցած տարվա երկրորդ կեսին, այսինքն՝ այն բանից հետո, երբ հանրության ուշադրությունը սեւեռվեց ՀԷՑ-ի վրա:
Ինչպես հայտնի է՝ Հայաստանի գրեթե բոլոր բարձրաստիճան պաշտոնյաները մարզերում փոքր հիդրոէլեկտրակայաններ ունեն: Աշխարհում ընդունված է կարծել, որ ՀԷԿ-ը երկարաժամկետ ներդրման առարկա է: Այսինքն՝ ՀԷԿ կառուցելով՝ ներդրած գումարը կարճ ժամանակում հնարավոր չէ հետ բերել: Դրա համար կարող է 5 կամ 10 տարի պահանջվել: Այս տեսանկյունից Հայաստանի պաշտոնյաների՝ ՀԷԿ կառուցելուն ուղղված մղումներն անհասկանալի էին թվում: Ի վերջո, հայտնի է, որ ՀՀ պաշտոնյաները սովորաբար իրենց գումարները ներդնում են այնպիսի բնագավառներում, որպեսզի դրանք հնարավորին արագ ետ ստանան եւ իրենց համար գեր շահույթ ապահովեն:
Անցած տարվա աշնանը ՀԷՑ-ի հետ կապված մի մեքենայություն բացահայտվեց, որը լույս սփռեց պաշտոնյաների ՀԷԿ-ամանիայի վրա: 2015-ի սեպտեմբերին աշխատանքից ազատվեց ՀԷՑ իրացման տնօրենի տեղակալ Արսեն Գաբրիելյանը, որը «Սիրարփի ԱՀ» ՍՊԸ-ի փաստացի սեփականատերն էր: Այս ընկերությանն էր պատկանում «Սիրարփի» փոքր ՀԷԿ-ը: Գաբրիելյանը մեղադրվում էր այն բանում, որ նա իր ենթակայի՝ ՀԷՑ էլեկտրաէներգիայի ավտոմատացված հաշվառման բաժնի պետ Ռուդիկ Պիվազյանի օգնությամբ արհեստական ավելացրել է «Սիրարփի» ՓՀԷԿ-ի կողմից մատակարարված էլէներգիայի ծավալները: Այսինքն՝ ըստ մեղադրանքի՝ ՀԷՑ-ում «Սիրարփի»-ից ստացված էլէներգիայի չափը արհեստական մեծացնելով՝ Գաբրիելյանն արհեստական եկամուտներ է ստացել: Օրերս վերը նշված անձանց ՀՀ քննչական կոմիտեն պաշտոնապես մեղադրանք առաջադրեց, ըստ այդմ, նրանք մեղադրվում են ՀԷՑ-ից շուրջ 96 մլն դրամ գողանալու մեջ:
Արսեն Գաբրիելյանին աշխատանքից ազատելու եւ նրան պատասխանատվության ենթարկելու հանգամանքը ՀԷՑ-ի մեր աղբյուրները կապում են ընկերության բարձրագույն ղեկավարության եւ նրա միջեւ ծագած հակասություններով:
Այս պատմության հմայքն էլ այն է, որ ըստ լուրերի՝ վերը նշված մեթոդով գործում են գրեթե բոլոր ՀԷԿ-երը: Պաշտոնյաների շահագրգռվածության պատճառն էլ հենց այդ համակարգն է: Արդյունքում, ստացվում է, որ Հայաստանի ողջ իշխանական համակարգը օգտվում է ՀԷՑ-ի «կորուստներից»: Մոտավոր հաշվարկներով խոսքը տարեկան մոտ 30 մլն դոլարի մասին է, որը տարբեր համամասնությամբ բաժանվում է պաշտոնյաներին պատկանող ՀԷԿ-երի միջեւ:
ՎԱՀԱԳՆ ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ
.gif)
