Ամուլսար՝ հանրային թե մասնավոր գերակա շահ. ՀԲՃ

ՀՀ կառավարությունը 2016թ․-ի մայիսի 19-ի նիստում հերթական հակասահմանադրական որոշումը կայացրեց՝ այս անգամ կապված Վայոց Ձորի մարզի Գնդեվազ համայնքի վարչական սահմանների որոշ տարածքում բացառիկ` գերակա հանրային շահ ճանաչելու մասին։

Որոշման հիմնավորման մեջ մասնավորապես ասվում է, որ ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է նրանով, որ Ամուլսարի ոսկու հանքի ծրագրով «Գեոթիմ» ՓԲԸ-ի կողմից իրականացվել են մի շարք հետազոտություններ, սոցիալական և բնապահպանական ազդեցության գնահատումներ: Հիմնվելով դրանց վրա, ծրագիրը նախատեսում է սկսել 2016թ. գարնանը՝ ներդնելով 370 միլիոն ԱՄՆ դոլար: Նախատեսվում է ոսկու կորզումն իրականացնել ցիանիդային եղանակով Գնդեվազի տարածքում գտնվող տարրալվացման հարթակում:  2015  թվականին նշված տարածքից Ընկերությունն արդեն ձեռք է բերել ավելի քան 230 հողակտոր (130 հա), որոնք ընկած են տարրալվացման հարթակի տարածքում: Այս հատվածում տեղակայված հողատարածքները պետք է մատչելի լինեն շինարարական աշխատանքները ժամանակին և պատշաճ ձևով սկսելու համար:

Սակայն պարզվում է, որ երեք սեփականատերերի պատկանող չորս հողակտորներ դեռևս ձեռք բերված չեն «Գեոթիմ»-ի կողմից, հողի սեփականատերերի անհամաձայնության պատճառով, որոնք գտնվում են ենթակառույցների համար նախատեսված տարածքի կենտրոնական մասերում։ Իսկ դրանք ձեռք չբերելու դեպքում շինարարական աշխատանքները չեն կարող լրիվ ծավալներով սկսվել՝ խոչընդոտելով ծրագրի իրականացման ընթացքը:

Որոշման նախագիծը ներկայացնող ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարությունը գտնում է, որ նշված տարածքների նկատմամբ ճանաչված բացառիկ՝ գերակա հանրային շահը չհիմնավորված վնաս չի պատճառում հողամասի սեփականատերերին, ուստի ծրագրի իրականացման և ենթակառույցների շինարարության համար  անհրաժեշտ է ձեռք բերել այդ գյուղատնտեսական նշանակության հողատարածքները,  որոնք գտնվում են նշված ծրագրի ներքո, քանի որ Ամուլսարի հանքավայրի շահագործումն իրականացնելու շահը գերակայում է օտարվող սեփականության սեփականատիրոջ շահերից:

Այսպիսի մոտեցման նկատմամբ լուրջ առարկություններ է ներկայացրել ՀՀ արդարադատության նախարարությունը, սակայն դրանք ըստ էության անտեսվել են և չեն ազդել վերջնական որոշման կայացման վրա։

Ներկայացնում ենք այդ առարկություններն առանց խմբագրման․

«Նախագիծը չի համապատասխանում ավելի բարձր իրավաբանական ուժ ունեցող իրավական այլ ակտերի դրույթներին: Այսպես՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 60-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ հանրության գերակա շահերի ապահովման նպատակով սեփականության օտարումն իրականացվում է օրենքով սահմանված բացառիկ դեպքերում և կարգով` միայն նախնական և համարժեք փոխհատուցմամբ: Հիշյալ մասի սահմանադրաիրավական բովանդակությունից հետևում է, որ առաջին՝ Սահմանադրությունը նախատեսում է սեփականատիրոջ սեփականության իրավունքի սահմանափակման և սեփականության հարկադիր օտարման հնարավորություն և երկրորդ՝ այն կարող է իրականացվել միայն այն նպատակի համար, երբ առկա է հասարակության և պետության կարիքը, որը պետք է լինի կոնկրետ և հստակորեն արտահայտված որոշակի սեփականության առնչությամբ, և որը պետությունը պարտավոր է իր գործառույթներն իրականացնելիս հաշվի առնել ու բավարարել և երրորդ՝ հասարակության և պետության կարիքները պետք է լինեն բացառիկ՝ պայմանավորված հանրային գերակա շահով: Գերակա հանրային շահի ամրագրումը, մի կողմից սեփականության իրավունքի պաշտպանության երաշխիք է, քանի որ այլ դեպքերում սեփականության օտարումը կլինի հակասահմանադրական, մյուս կողմից՝ պետության համար սահմանափակում է օտարված սեփականույթունն այլ նպատակով օգտագործելու հնարավորությունը:

«Հանրային շահը» Հայաստանի Հանրապետությունում կարող է դրսևորվել միայն պետական և համայնքային շահերի տեսքով: «Հասարակության և պետության կարիքների համար սեփականության օտարման մասին» ՀՀ օրենքը սահմանում է բացառիկ՝ գերակա հանրային շահի հասկացությունը և դրա որոշման կարգը: Մասնավորապես՝ հիշյալ օրենքի 4-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանում են այն նպատակները, որոնք կարող է հետապնդել գերակա հանրային շահը: Հիշյալ մասի զ) կետի համաձայն՝ գերակա հանրային շահի հետապնդող նպատակներից է  էներգետիկայի, հեռահաղորդակցության, ջրամատակարարման, ջրահեռացման, ջերմամատակարարման, քաղաքաշինական, ընդերքի հետախուզման, ընդերքօգտագործման, տրանսպորտի, հաղորդակցության ուղիների կամ բնակավայրերի ենթակառուցվածքների զարգացման բնագավառում համապետական կամ համայնքային կամ միջհամայնքային կարևոր նշանակություն ունեցող ծրագրերի իրականացման ապահովումը: Մինչդեռ՝ նախագծին կից ներկայացված հիմնավորումից չի երևում, որ իրականացվող ծրագիրը հանդիսանում է համապետական կամ համայնքային կամ միջհամայնքային նշանակություն ունեցող ծրագիր: Այդ կապակցությամբ, եթե ծրագիրը կրում է մասնավոր բնույթ, նախագծով նախատեսված հողամասերի օտարումը բացառիկ՝ գերակա հանրային շահի առկայության հիմքով, կխախտի Սահմանադրության 60-րդ հոդվածով ամրագրված անձանց սեփականության իրավունքը:

Բացի այդ, «Հասարակության և պետության կարիքների համար սեփականության օտարման մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասի «բ» կետի, գերակա հանրային շահի արդյունավետ օգտագործումը չի կարող ապահովվել առանց տվյալ սեփականության օտարման, իսկ «գ» կետով սահմանվում է, որ գերակա հանրային շահից ելնելով՝ սեփականության օտարումը չպետք է չհիմնավորված վնաս պատճառի սեփականատիրոջը, մինչդեռ ներկայացված նախագծի 1-ին կետի 2-րդ ենթակետում և հիմնավորման մեջ նշվում է միայն, որ Ամուլսարի ոսկու հանքի ծրագրի (այսուհետ` ծրագիր) արդյունավետ իրականացումը չի կարող ապահովվել` առանց սույն որոշման հավելված 1-ում նշված տարածքների օտարման, քանի որ hանքավայրի շահագործման, հանքաարդունահանման նախագծով անհրաժեշտ աշխատանքներ կատարելու համար անհրաժեշտ կենսական կառույցները այլ վայրում տեղակայելու դեպքում անհնար է ծրագրով նախատեսված լուծումների գործնական իրականացումը, ինչպես նաև oտարվող սեփականության օբյեկտների տարածքներում և (կամ) դրանց անմիջական հարևանությամբ գտնվող տարածքներում իրականացվելու են հանքավայրի շահագործման և (կամ) շինարարական աշխատանքներ: Այդ կապակցությամբ նախագծում և հիմնավորման մեջ անհրաժեշտ է նշել բոլոր այն օբյեկտիվ հիմքերը, որոնց պայմաններում ծրագրի արդյունավետ իրականացումը հնարավոր չէ առանց նշված սեփականությունն օտարելու: Այդ առումով անհրաժեշտ է նախագծի հիշյալ կետը և հիմնավորումը լրամշակել և համապատասխանեցնել հիշյալ օրենքի 4-րդ հոդվածի 1-ին կետում նշված սկզբունքներին»:

Ուզում ենք հիշեցնել, որ Ամուլսարի ոսկու հանքավայրը գտնվում է Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերի սահմանագլխին, Արփա և Որոտան գետերի ջրավաք ավազանում, Ջերմուկից մոտ 7 կմ հեռավորության և ծովի մակարդակից 2800-3000 մետր բարձրության վրա։ Այն ցանկանում է շահագործել 2005թ.-ին Մեծ Բրիտանիայի օֆշորային գոտիներից մեկում` Ջերսի կղզում ստեղծված, անհայտ ծագման “Lydian International” օֆշորային ընկերությունը։ Նախատեսվում է տարեկան վերամշակել 10 մլն տոննա հանքաքար, ինչն իրականացվելու է նատրիումի ցիանիդի կիրառմամբ՝ Արփա գետից և Գնդեվազ գյուղից մոտ 1000 մետր հեռավորության վրա։

Հ․Գ․ Այստեղ կարող եք ծանոթանալ Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի վերաբերյալ հրապարակված փորձագիտական կարծիքների, վերլուծությունների, հոդվածների ու տեսանյութերի մի մասին։

Համահայկական բնապահպանական ճակատ (ՀԲՃ) քաղաքացիական նախաձեռնություն

Կայք՝                              http://www.armecofront.net/

Ֆեյսբուքյան էջ`           https://www.facebook.com/armecofront

Յութուբյան ալիք`       http://www.youtube.com/user/armecofront

Էլ. փոստ`                      [email protected]