Ինչո՞ւ Հայաստանում կայացած չէ գրական գործակալի ինստիտուտը

Թեեւ վերջին տարիներին Հայաստանում գրահրատարակչության ոլորտը զարգացում է ապրել, այնուամենայնիվ, դեռեւս ձեւավորված չէ գրական գործակալի ինստիտուտը: Գրական գործակալի ֆունկցիան գրողին հավուր պատշաճի ներկայացնելն է հրատարակչին, գրողի իմիջն ապահովելը: Այս վերջին գործառույթը մեր երկրում մեծ մասամբ իր վրա է վերցնում հենց հրատարակիչը:

«Անտարես» հրատարակչության խմբագիր, գրականագետ Արքմենիկ Նիկողոսյանը «Ժողովուրդ»-ի հետ զրույցում կարծիք հայտնեց` քանի դեռ գրական գործակալի ինստիտուտը մեր երկրում չի կայացել, կարեւոր է, որ հրատարակիչն ինքն էլ լինի գործակալ. «Եթե այդ ինստիտուտը ձեւավորվի, հրատարակիչը կզբաղվի միայն գիրք տպագրելով եւ հեղինակ հայտնաբերելով, գործակալն էլ` հեղինակների ներկայացմամբ, նրանց գործերի քարոզմամբ եւ տարածմամբ:

Այսօր մեզ մոտ գրական գործակալները քիչ են, որովհետեւ չեն պատկերացնում դաշտը, այդ աշխատանքը չի ընկալվում որպես բիզնես. դա այնպիսի ներդրում է, որն իր պտուղներն ապագայում պետք է տա»,-նկատեց նա:

Պարոն Նիկողոսյանը, շարունակելով անդրադառնալ գրական գործակալի ինստիտուտի չկայացած լինելու պատճառներին, շեշտեց` տեղական շուկայի պարագայում պատճառն այն է, որ այսօր հայ գրողների գրքերը քիչ տպաքանակով են վաճառվում, եւ հրատարակիչներն էլ գրողներին ընտրելու հարցում խիստ են, ուր մնաց` հայտնվեն գործակալներ, որոնք գումարներ կպահանջեն` տվյալ գրողների գործերը տպագրելու համար: Նրա խոսքով` ոլորտում եկամուտների պակաս է նկատվում, ինչի հետեւանքով այն ներդրողների համար դառնում է անհետաքրքիր:

Բացի այդ` առկա է դրսի հրատարակիչների հետաքրքրվածության պակաս հայ գրողների գործերի նկատմամբ. «Դրսի շուկայի պարագայում առաջնայինը լեզվի խնդիրն է. հայերենից օտար լեզուների թարգմանիչների ու համապատասխան խմբագիրների կարիք կա»,-մեկնաբանեց նա:

Գրող Վահրամ Մարտիրոսյանի համոզմամբ էլ գրական գործակալի ինստիտուտը Հայաստանին պետք է մեր գրականությունը դրսում ներկայացնելու համար միայն. «Ներսում դրա կարիքը չկա, որովհետեւ հրատարակիչներն ու գրողները ճանաչում են միմյանց: Փոխարենը մեր գրողների գործերը ներկայացնելու կարիք կա դրսում: Ուրիշ բան` մենք ունենք այդ ներուժը` թարգմանիչների տեսքով, թե ոչ (ենթադրում եմ, որ ոչ-Վ.Մ.): Իսկ ներսի շուկայի դեպքում գրական գործակալի մասին խոսելն անհեթեթություն է, որովհետեւ գիրք չի վաճառվում, գրքերը տպագրվում են չնչին, ողորմելի տպաքանակով»,-ասաց նա:

Իսկ ահա բանաստեղծ Հուսիկ Արան կարծում է, որ գրողներից շատերն ունեն գրական գործակալի կարիք. «Գրական գործակալի ինստիտուտը գուցե նոր է մեզ համար, բայց աշխարհում այն մեծ տարածում ունի: Գործակալը շատ հարցեր է լուծում. ներսում գործեր է տպագրում, դրսում թարգմանական գործընթացն է կազմակերպում: Գուցե ինքս ներսում գործակալի կարիք չունեմ, բայց դրսի շուկայի հետ հարաբերվելու համար դա անհրաժեշտություն է: Շատ լավ կլիներ, եթե այդ ինստիտուտը մեզ մոտ զարգացած լիներ, բայց ունենք այն, ինչ ունենք»,-տեսակետ հայտնեց բանաստեղծը:

Իսկ ի՞նչ կարող է անել, օրինակ, մշակույթի նախարարությունը այս ինստիտուտը զարգացնելու ուղղությամբ: Արքմենիկ Նիկողոսյանն այն համոզմանն է, որ դա նախարարության գործառույթների մեջ չի մտնում. «Պետբյուջեով կա գումար` նախատեսված դրսի այն հրատարակիչների համար, որոնք պատրաստ կլինեն տպագրելու հայ գրողների գործերը: Այս պարագայում գրական գործակալի խնդիրն է գտնել այդ հրատարակչին, «գայթակղել» նրան եւ մատուցել լավ հայ գրողների գործեր»,-բացատրեց նա:

Փոխարենը, ըստ գրականագետի, լավ կլինի, եթե մշակույթի նախարարությունը ֆինանսավորման միջոցով ապահովի արտերկրում կազմակերպվող գրական փառատոներին հայ գրողների մասնակցությունը, անի համապատասխան քայլեր` անմիջական շփումներ հաստատելու համար:

Աննա Բաբաջանյան