ՁԵՎԱՎՈՐՎԵԼ Է ՏՆՕՐԵՆԻ ՄԻ ՏԵՍԱԿ, ՈՐԸ ՇԱՏ ՀԵՌՈՒ Է ԴՊՐՈՑԻՑ

ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարար Լեւոն Մկրտչյանի հետ «Ժողովուրդ» օրաթերթն ամփոփել է 2017 թվականը:

-Պարո՛ն Մկրտչյան, Ձեր պաշտոնավարման առաջին իսկ օրվանից կարեւորեցիք ուսումնական հաստատությունները քաղաքականությունից զերծ պահելու, ապակուսակցականացնելու հարցը: Ի վերջո, ի՞նչ էական արդյունքներ ունենք այս ուղղությամբ:
-Արդեն նախատեսող օրենքը, որը կառավարությունը կհաստատի, համալսարանների համար հստակ դրել է այդ պահանջը: Մենք հավասարակշռել ենք համալսարանի կառավարումը: Այսինքն՝ ռեկտոր-համալսարանական խորհուրդ-գիտական խորհուրդ եռանկյունին շեղված էր այսօրվա համակարգում՝ ի նպաստ ռոկտորի շատ մեծ գործադիր իշխանության: Հիմա մենք փորձել ենք շատ գործառույթներ տեղափոխել համալսարանական խորհուրդ, գիտական խորհրդում թողնում ենք ակադեմիական դաշտը: Երկուսն էլ ապակուսակցականացված եւ ապաքաղաքականացված են օրենքով նաեւ: Մեր մեծ խնդիրն այն է, որ համալսարանների բյուջեների ութսուն տոկոսով նստած են ուսանողական վարձավճարների վրա, սակայն դա չպետք է գերազանցի քառասուն տոկոսը: Այդ բյուջեն պետք է ձեւավորվի նաեւ այլ վայրերից, համալսարանը պետք է կարողանա բիզնես գործունեություն ծավալել: Պետք է հավասարակշռենք իր բյուջեն:
-Սակայն նույն խորհրդարանական ընտրությունների եւ Երեւանի ավագանու ընտրությունների ժամանակ մենք ականատես եղանք, որ ուսումնական հաստատություններն այնքան էլ զերծ չեն քաղաքականությունից: Նույնիսկ հայտնի ձայնագրություններից հետո պատժվողներ չեղան:
-Դպրոցները մի քիչ այլ խնդիր է, ես խորապես համոզված եմ, որ դպրոցների խորհուրդների այսօրվա ձեւն իրեն չի արդարացնում: Նրանք իսկապես ոչ միայն քաղաքականացվում են ժամանակ առ ժամանակ, այլ նաեւ չեն արտահայտում դպրոցի շահերը: Ցավոք սրտի, ծնողների հատվածը, որ պետք է դպրոցների խորհուրդներում լինեն, իրենց ինքնուրույնությունը չեն ստանում, մարզպետական, համայնքային ներկայացուցիչները եւս ինքնուրույնություն չունեն: Մենք պետք է կտրուկ մեծացնենք պահանջկոտությունը տնօրենների նկատմամբ: Ցավոք սրտի, հսկայական, շատ հզոր տնօրինական կազմի հետ միասին ձեւավորվել է տնօրենի մի տեսակ, որը շատ հեռու է դպրոցից եւ պարզապես դիտում է դպրոցը մի վայր, որտեղ նա պետք է իր որոշակի խնդիրները կարգավորի: Այս մարդիկ դպրոցում պետք է տեղ չունենան:
-Այս տարի դպրոցներն օպտիմալացվեցին, որը նաեւ դժգոհությունների առիթ հանդիսացավ: Ծրագիրը շարունակակա՞ն է լինելու:
-Ըստ էության, չաշխատեցին այն դպրոցները, որոնք մարվող էին: Օրինակ` Երեւան քաղաքում կամ մարզերում ինքնըստինքյան մարվող դպրոցներն էին, որ կառուցվածքային փոփոխությունների ենթարկվեցին: Հիմա մենք այլ ձեւ ենք նայում դպրոցներին: Ոչ թե պետք է գնանք դպրոցների մեխանիկական օպտիմիզացիայի կամ փակման, այլ պետք է ժամանակ տանք բուհերին եւ դպրոցներին, որպեսզի նրանք հասնեն դպրոցների որոշակի քանակի: Մենք հաշվել ենք. Երեւան քաղաքի համար հիմնական դպրոցը լիարժեք աշխատելու համար գոնե երեք հարյուր աշակերտ պետք է ունենա: Մենք պետք է հնարավորություն տանք դպրոցներին, որպեսզի մի քանի տարվա ընթացքում կարողանան ապահովել այդ քանակը: Կցանկանայինք հստակ խոշորացնել մեր բուհական համակարգի մի քանի հաստատություններ, հատկապես մասնավոր բուհական համակարգում ունենք շուրջ երեսունի հասնող համալսարաններ, որոնց մի զգալի մասը թղթի վրա է եւ պարզապես վկայական է թողարկում: Հինգ համալսարան փակվել է այս տարի, բայց երեւի ավելի հստակ կարող էինք աշխատել:
-Իսկ ինչո՞ւ է անհրաժեշտություն առաջացել բուհերի օպտիմալացման: Արդյո՞ք կրթության ցածր որակն է պատճառը:
-Բուհերը մի փոքր այլ խնդիր ունեն: Բուհական համակարգում մենք ունենք շատ տխուր թվական տվյալներ: Ամբողջ Հայաստանով մենք ունենք իննսուն հազար ուսանող եւ վաթսունհինգից ավելի համալսարաններ: Ունենք տասներկու հազար ուսանող մասնավոր համակարգում եւ երեսունից ավելի համալսարաններ: Այս թվական տվյալներն արդեն վկայում են, որ ինքը՝ կառույցը, հիվանդ է: Եվ պետք է կարողանանք նպաստավոր պայմաններ ստեղծել: Համաշխարհային բանկից մենք դրամաշնորհ ստացանք եւ լավագույն միջազգային փորձագետները մեզ հետ աշխատում են, եւ հետաքրքիր է Դանիայի փորձը, որ ոչ թե համալսարանները մեխանիկորեն փակում են, այլ հնարավորություն են տալիս` համալսարաններն իրար հետ բանակցեն եւ մտնեն կառուցվածքային միավորների մեջ: Մենք նույն մասնավոր համալսարաններին ժամանակ ենք տվել, ասում ենք` հավատարմագրման պայմանները խիստ են լինելու, ոչ ոք չի անցնի այս իրավիճակով, իրար հետ բանակցեք, ստեղծեք միավորներ, բաժանեք ձեր շահույթները եւ մեծ միավորով մտեք, որպեսզի Հայաստանում ունենանք մի քանի լավ մասնավոր բուհ:
-Իսկ որքանո՞վ են մեր բուհերը մրցունակ: Վերջերս QS կազմակերպության կողմից հրապարակվեց Եվրոպայի եւ Կենտրոնական Ասիայի լավագույն երկու հարյուր բուհերի ցանկը, որտեղ հայաստանյան ոչ մի ուսումնական հաստատություն չկա:
-Պատճառները շատ են. նախ, իմ կարծիքով, մեծ երկրները, որ մտնում են վարկանիշային համակարգի մեջ, նպատակ ունեն ներգրավել ուսանողներ: Դրա համար իրենց պետք է, որպեսզի որակը համարժեքացնեն վարկանիշային միավորներով: Աշխարհում թոփ համալսարանները տասնապատիկ ավելի բյուջե ունեն, քան հայաստանյան համալսարանները: Դա չի նշանակում, որ մենք չպետք է ձգտենք, բայց ինքնանպատակ, ամբողջ մի ներուժը ներդնենք, որ մի համալսարան հանենք թոփի մեջ եւ ոչնչացնենք ամբողջ կրթական համակարգը, իմ կարծիքով` դա էլ ճիշտ ճանապարհ չէ: Պետք է համակարգն ինքը զարգանա, եւ կարող ենք ճիշտ ճանապարհներով ունենալ բարձրագույն որակ: Միշտ չէ, որ բուհական համակարգը կախված է միայն գումարից, եթե չկա միջավայր, այդ համալսարանը չի կարող անուն ունենալ: Համալսարանը մի քիչ բարդ օրգանիզմ է, սակայն մենք ունենք միջավայր:
-Այս տարի ականատես եղանք մասնավոր բուհերի ռեկտորների կողմից կեղծ դիպլոմներ տալու բազմաթիվ դեպքերի: Այս առնչությամբ ԱԱԾ-ն նույնիսկ շրջաբերական էր ուղարկել ԿԳՆ-ին՝ ռեկտորներին զսպելու ուղղությամբ: Այս առումով ինչ է արվել:
-Կոնկրետ քրեական գործերի առումով դրանք գնացել են դատարաններ, ես անձնապես, իբրեւ նաեւ որպես քաղաքացի, չունեմ բավարարվածություն, որ դատարաններում այնպիսի պատիժ կլինի, որ որեւէ մեկի մտքով չանցնի՝ այս ճանապարհով գնա: Եթե այսպես է վիճակը, մենք պետք է գնանք մեր ճանապարհով, փորձենք լիցենզավորման կարգն ավելի խստացնենք եւ պահենք այդ համակարգը: Պետք է անհնարին դարձնեք կեղծ դիպլոմներ տալու հնարավորությունը: Այս խնդիրները մենք մեր մասով կփորձենք լուծել:
-Պարո՛ն Մկրտչյան, ի վերջո, ինչպիսի հանգուցալուծում եք տեսնում «Հանուն գիտության զարգացման» նախաձեռնության սկսած պայքարի: Միայն երեկ նախաձեռնության անդամները դադարեցրին հացադուլը: Դուք նշել եք, թե օրենքը չի փոխվի, ելքը ո՞րն է:
-Ի վերջո, այդ նախաձեռնությունն ունեցավ շատ կարեւոր նշանակություն: Խնդիրը բացվեց եւ ներկայացվեց հանրությանը, օրենքի մեջ երկրորդ ընթերցմամբ գիտություն հատվածը մտավ: Հիմա պաշտպանության նախարարության հետ պետք է շարունակենք մեր աշխատանքը: Այսինքն` պետք է ներկայացնենք տարկետումով ազատվելու կարգը եւ դրա պայմանները: Տղան, որը ազատվելու է, պետք է նախօրոք նրա կենսագրությունը հայտնի լինի, պարզ դառնա, թե ինչ նվաճումներ ունի:
-Ի վերջո, ինչո՞ւ նախաձեռնության անդամների հետ բանակցությունները հաջողություն չունեցան:
-Նախաձեռնության հետ մենք աշխատեցինք, իրենք իրենց նախաձեռնությունները ներկայացրին: Ես հույս ունեմ, որ իրենք դեռ կշարունակեն մեզ հետ աշխատելը, քանի որ իրենց առաջարկներն ինձ համար շատ օգտակար էին, որը փորձելու ենք կիրառել: Իրենց առաջարկները մենք կփորձենք առաջ տանել, նրանք շատ հետաքրքիր առաջարկներ ունեին:

Զրուցեց ՆԱԻՐԱ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ

ՉԵՆ ՓՈԽԻ
Նախօրեին քվեարկությունից առաջ «Ելք» խմբակցության 20 րոպեանոց ընդմիջումների շարքից զայրացած` ՀՀԿ-ականները քայլեր են մտածում` ԱԺ կանոնակարգ-օրենքով նախատեսված այդ հնարավորությունը սահմանափակելու համար: Հենց նիստերի դահլիճում իշխող կուսակցության պատգամավոր Սամվել Նիկոյանը հայտարարել էր, թե «այդ խաղալիքը» կվերցնեն ընդդիմադիրների ձեռքից: «Երբ աշխատանքները սկսվեն՝ գարնանային նստաշրջանը, ինձ հարցրեք, ես Ձեզ կտեղեկացնեմ»,- երեկ «Ժողովուրդ» օրաթերթի հետ զրույցում ասաց Նիկոյանը՝ չբացելով փակագծերը, թե, ի վերջո, փոփոխություններ կարվե՞ն, թե՞ ոչ: Նկատենք, սակայն, որ իշխող կուսակցությունը դժվար թե ԱԺ կանոնակարգ-օրենքից հանի 20 րոպեանոց ընդմիջումների դրույթը, քանի որ այն ավելի շատ իրենց է հարկավոր, երբ կարեւոր քվեարկություններից առաջ փորձում են «ռեստորաններից ու սաունաներից բերման ենթարկել» գործընկերներին՝ քվորում ապահովելու համար: «Ժողովուրդ»-ի տեղեկություններով` հիմա քննարկվում է օրենքում գրել «մինչեւ 20 րոպե ընդմիջում» բառակապակցությունը, որպեսզի ընդդիմության կողմից նման դեմարշների ժամանակ 1, 2 կամ 5 րոպեանոց ընդմիջումներ հայտարարեն:

ԱՆՀԻՄՆ ԵՆ ԶՐԿԵԼ
«Ժողովուրդ» օրաթերթը հաշմանդամության կարգի տրամադրման վերաբերյալ դժգոհություններով բազմաթիվ հեռախոսազանգեր է ստանում ՀՀ քաղաքացիներից: Բանն այն է, որ նրանք այս տարվա մեջ արդեն դիմել են բժշկասոցիալական փորձաքննության, ստացել հաշմանդամության կարգ, բայց մինչեւ տարեվերջ նրանց բոլորին կրկին կանչում են, այսպես ասած, վերաքննության եւ մեծ մասին զրկում կարգից անհիմն պատճառներով: «ժողովուրդ» օրաթերթին դիմած քաղաքացիներից մեկը, ով սուր ինֆարկտ է տարել, ունի սրտանոթային, երիկամների եւ ողնաշարի հետ կապված առողջական խնդիրներ. հինգ տարի է, ինչ հաշմանդամության կարգ ունի: Բժշկասոցիալական փորձաքննության ներկայացել է սեպտեմբերին, ստացել է հաշմանդամության երրորդ կարգ: Սակայն օրեր առաջ կրկին կանչվել է բժշկասոցիալական փորձաքննության եւ զրկվել է կարգից՝ պատճառաբանությամբ, թե դեղեր խմեք, լավ կլինի: Նրա նման նաեւ հարյուրավոր քաղաքացիներ կան: «Ասացին` Ձեր չափանիշները չեն բավարարում` կարգ ստանալու համար: Հանձնաժողովի անդամներից մեկն ասաց` ես չեմ ասում` Դուք առողջ եք, հիվանդ եք, բայց հաշմանդամության երրորդ կարգի համար չափանիշները չեն բավարարում: Ես էլ ասացի` եթե գտնում եք, որ հաշմանդամին կարգից, գումարից զրկելով` պետբյուջեն կլցնեք, զրկեք, ինձ հաճելի չէ հաշմանդամ լինել, բայց անարդարությունն ավելի տհաճ է»,- հուսահատված նկատեց քաղաքացին: Ստացվում է` ՀՀ սոցապնախարար Արտեմ Ասատրյանի տիրապետության տակ գտնվող ԲՍՓ մասնագետների որակմամբ` տվյալ քաղաքացու սրտանոթային, երիկամների կամ ողնաշարի հետ կապված խնդիրները հինգ տարիների ընթացքում լուծվել են: Ինչու չէ` կարելի է նաեւ կարգից զրկել: Ահա սոցապնախարար Արտեմ Ասատրյանի «բարեփոխումները»: