Մկրտումյանի սանիկը ես չեմ. Ռուբեն Վարդազարյանը մանրամասնում է

«Ժողովուրդ» օրաթերթը դատավորների կաշառք վերցնելու, հնաբնակների եւ երիտասարդների կռիվների մասին խոսել է Երեւան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի նախագահ Ռուբեն Վարդազարյանի հետ:

-Պարո՛ն Վարդազարյան, Ձեր ո՞ր արժանիքի կամ կատարած աշխատանքի համար Ձեզ նշանակեցին Երեւան քաղաքի ընդհանուր իրավասության 65 դատավորների նախագահ:

-Երեւի թե հարցը պետք է ուղղել այն անձին, ով նշանակել է, բայց ինքս իմ արժանիքների մասին դժվարանում եմ ասել, կարծում եմ, որ պարկեշտ աշխատելու, այլ արժանիք չեմ տեսնում:

-Ըստ դատական համակարգում տարածված խոսակցությունների` Դուք Արման Մկրտումյանի սանիկն եք եւ նրա հովանավորության ներքո եք գտնվում, ինչը եւ լուրջ դեր է խաղացել նշանակման հարցում:

-Արման Մկրտումյանի սանիկը ես չեմ, այլ իմ դուստրն է, որը կքնվել է 5 տարեկան հասակում, եւ կնքահայրը եղել է Արման Մկրտումյանը: Ես պարոն Մկրտումյանին համարում եմ ինձ ուսուցիչ, շատ հարցեր թե՛ իրավաբանության մեջ, թե՛ կենցաղում ես վերցրել եմ պարոն Մկրտումյանից, ես դրանից վատ չեմ զգում, հպարտանում եմ, որ իմ ավագ ընկերը իմ երեխայի կնքահայրն է: Դեր խաղացել է, թե ոչ, դժվարանում եմ ասել, միգուցե նշանակությում ունի, թե ոչ, չեմ կարող այդ հարցին պատասխանել, բայց միայն որ այդ կապն է դեր խաղացել, վստահ եմ, որ այդպես չի:

-Ձեր նշանակումը երիտասարդ դատավորների կողմից միանշանակ չի ընդունվել: Ի՞նչ ունեն երիտասարդները Ձեր դեմ` որպես դատական համակարգի հնաբնակի:

-Դատական համակարգում հնաբնակ, երիտասարդ դատավորներ կան, բայց հակամարտություն հնաբնակների եւ երիտասարդներր մեջ չկա, դա միանշանակ կարող եմ ասել: Իմ թեկնածությանը դեմ լինելը շատ մարդկային է, մեկը դեմ է եղել, մյուսը կողմ է եղել, դա պայմանավորված չի երիտասարդ կամ հնաբնակությամբ, դա պայմանավորված է, միգուցե, մարդկային հանգամանքներով:

Այն, ինչ Ձեզ ներկայացրել են, գույները խտացրել են, որ կոնֆլիկտ… երեւի, իրականում կոնֆլիկտ չկա, եթե Դուք կոնկրետ անձ նկատի ունեք, կարող եմ այդ հարցին էլ պատասխանել:

-Մասնավորապես դատական համակարգը երկու մասին է բաժանված` մի մասը համարվում է Արման Մկրտումյանի թիմը, մյուսը` ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի նախագահ Վազգեն Ռշտունու թիմ: Դուք խնդիր ունե՞ք, կամ Վազգեն Ռշտունի՞ն որեւէ բան ունի Ձեր դեմ:

-Երբեք չեմ ունեցել խնդիր: Կան երիտասարդ դատավորներ, որոնք նոր մոտեցումներ ունեն գործեր քննելու վերաբերյալ, եւ կան տարիքով ավելի մեծ դատավորներ, որոնք ավելի կոնսերվատիվ մոտեցումներ ունեն, դա ընդամենը մոտեցումների խնդիր է, ինչը, իմ գնահատմամբ, շատ դրական է, սակայն մարդիկ փորձուն են որպես կոնֆլիկտ ներկայացնել:

-2017 թվականին ՀՀ դատարանների կողմից կայացվել է 143 դատական ակտ 180 անձի վերաբերյալ, որից 142 անձ ձեռք է բերել լրիվ արդարացվածի կարգավիճակ, իսկ 38-ը` մասնակի արդարացվածի կարգավիճակ: 2015թ. ընթացքում կայացրել են 136 արդարացման դատական ակտ 157 անձի վերաբերյալ, որոնցից 110 անձ արդարացվել է լրիվ, իսկ 47-ը` մասնակի: Ինչի՞ հետեւանք է արդարացման այս ցուցանիշի` տարեցտարի ավելացումը:

-Երեւի թե լավ աշխատելու, նկատի ունեմ` դատարանը կանգնած է պետական մեղադրողի եւ պաշտպանի մեջտեղը եւ որոշում է` մեղադրող կո՞ղմն է ճիշտ, թե՞ պաշտպանական, մի քիչ միգուցե խիզախություն է ձեռք բերել դատական համակարգը, օրենքներն են ավելի դյուրին դարձել, եւ կարողանում ենք ճիշտ մեկնաբանել եւ լայն կիրառել:

Եկեք` մեկ պարզ բան հասկանանք` արդարացումը դա լա՞վ է, թե՞ վատ: Այսինքն` ստացվում է այսպես` դատախազությունը անձին մեղադրանք առաջադրեց, դատարանը արդարացրեց, արդյո՞ք դատախազությունը սխալ է աշխատում, ինչո՞ւ մեկ պետական մարմին, որը օժտված է լայն լիազորություններով, պետք է անձին անհիմն մեղավոր ճանաչի, եւ մեկ այլ մարմին դատարանին արդարացնի, երեւի թե դա էլ իրավունքի զարգացման համար ճիշտ ճանապարհ է, եթե չլինի կոնֆլիկտ, քննիչ-դատախազ, դատախազություն-դատարան, այդ դեպքում իրավունքի զարգացում էլ չի լինի: Գտնում եմ, որ դրա պատճառը նաեւ խիզախությունն է:

-Այսինքն` նախկինում վախեցել են դուրս գալ նախաքննությունը իրականացնող մարմինների դեմ, ումի՞ց են վախեցել:

-Ավելի համարձակ է, ավելի խիզախ է: Չի վախենում հետեւանքներից, որ ինչ-որ մեկը կարող է որեւէ բան ասել:

-Ինչ-որ մեկը ո՞վ, իշխանությունների՞ց, թե՞…

-Չէ՛, չէ՛, չէ՛, իշխանությունը չէ, կոլեգան կարող է լինել, հասարակությունը, իշխանությունը, չի վախենում, որ դատարանի մոտեցումը տարբերվեց ե՛ւ քննիչի, ե՛ւ դատախազի մոտեցումից: Եթե դատարանը արդարացրել է, ուրեմն նշանակում է, որ մեղադրական կողմն է սխալ, ես այս հարցում դատավոր չեմ, որ ասեմ` որն է սխալ, որն է ճիշտ, ունենք վիճակագրություն, լավն է, վատն է, մերն է:

-Այս իրավիճակին զուգահեռ` Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի կողմից Հայաստանի Հանրապետության դեմ վճիռները տարեցտարի աճում են. այս մասին լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարեց արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանը: Եթե 2013-ին կայացվել էր ընդամենը 2 վճիռ, ապա 2016-17 թվականներին ունեցել ենք 27 վճիռ, նախարարը նշում է, որ մեր իրավագիտակցություն է բարձրացրել, բայց մարդիկ չեն վստահում մեր դատական համակարգին եւ հույսը դնում են ՄԻԵԴ-ի վրա: Ինչի՞ հետեւանք է սա. քաղաքական հրահանգով աշխատաոճի՞:

-Որպես իրավաբան ասեմ, որ շատ դեպքերում ընթերցում եմ Եվրոպական դատարանի որոշումները եւ համաձայն չեմ այդ որոշումների հետ: Չեմ կարող ասել` ինչով է պայմանավորված, բայց միանշանակ կարող եմ ասել, որ դա պայմանավորված չէ մեր հասարակության կամ դատական համակարգի քաղաքականացված լինելու հետ: Եթե Դուք համեմատեք 10 տարի առաջվա եւ այսօրվա դատական ակտերը, ապա կզգաք, որ իրավագիտակցությունը բարձրացել է, ես եմ դա զգում, ես 10 տարվա դատավոր եմ, ես տասը տարի առաջ մի ձեւով էի դատական ակտը գրում, հիմա շատ բան է փոխվել:

Համաձայն չեմ Ձեր այն քաղաքական պատվեր ասածի հետ, ես 10 տարվա դատավոր եմ, մեկ անգամ չեմ ստացել որեւէ քաղաքական պատվեր, շատ հստակ եմ պատասխանում, որեւէ անձից, որեւէ իշխանական թեւից` թե՛ քաղաքացիական, թե՛ քրեական գործերով: Ես պետք է ստանամ այդ քաղաքական պատվերը, ես եմ եղել Երեւանի Կենտրոն եւ Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի նախագահը, պաշտոնապես հայտնում եմ` չի եղել քաղաքական պատվեր, ինչպես Դուք եք ներկայացնում, ինչպիսի մեղադրանքներ են հնչում:

-Հիմա նախկին դատախազ, Աժ պատգամավոր Գեւորգ Կոստանյանի առաջարկով բոլոր այն դատավորները, նոտարները, ոստիկանները եւ այլ պետական մարմնի ներկայացուցիչները, որոնց գործունեության հետեւանքով ՄԻԵԴ-ը Հայաստանի դեմ որոշումներ կկայացնի, պետք է պատժվեն. անգամ պետության վճարած փոխհատուցումները պետք է բռնագանձվեն նրանցից: Դուք ինչպե՞ս եք վերաբերվում այս առաջարկին:

-Շատ բացասական:

-Ինչո՞ւ:

-Ինձ համար անթույլատրելի մոտեցում է, աշխարհով մեկ նման բան չկա, որ դատավորը նյութական պատասխանատվություն կրի իր կատարած դատական ակտի ճակատագրի համար: Դատավորը, եթե քրեական աստիճանի սխալ է թույլ տվել, կա քրեական պատասխանատվություն, եթե վարչական խախտում է կատարել, կա վարչական պատասխանատվություն, եւ այսպես շարունակ, բայց ոչ մի դեպքում` նյութական պատասխանատվության ենթարկվել:

-Իսկ արդարացի՞ է, որ կառավարությունը մեր վճարած հարկերից նրա կատարած սխալի համար վճարի, ինքն է դատական ակտը կայացրել, թող ինքն էլ վճարի:

-Դատավորը չի հրապարակել դատական ակտ` ասելով` ես` Ռուբեն Վարդազարյանս, որոշեցի կամ վճռեցի, դատավորը, որ դատական ակտը հրապարակում է, ասում է` դատարանը հանուն Հայաստանի Հանրապետության:

-Եթե առաջարկը անցնի, ի՞նչ հետեւանք կունենա:

-Եթե դատավորը մտքում պահի, որ մի քանի տարի հետո իր մոտեցման հետ համաձայն չեն լինի, եւ ինքը կենթարկվի պատասխանատվության, ապա չի կայացնի այդ որոշումը, որը պետք է կայացնի ըստ օրենքի, ապա կկայացնի որոշում, որ իր գրպանին չկպնի:

-Բայց ճիշտ չի լինի եւ օրեքը, եւ գրպանի մասին հիշի ու որոշում կայացնի:

-Ո՛չ, դա լավ մոտեցում չի լինի, դատարանը մեկ առաքելություն ունի` արդարադատություն իրականացնել, ուրիշ ոչ մի բանի մասին չպետք է մտածի:

-Դուք 2013թ. անդրադառնալով նախկին ՄԻՊ Կարեն Անդրեասյանի զեկույցին, թե դատական համակարգում ինչ կաշառքի սակագներ են գործում, ասել էիք, որ պաշտպանը ցեխ է շպրտում դատական համակարգի վրա, սակայն իրականում 2017-ին 4 դատավոր կալանավորվեց կաշառքի գործով, եւ թվերը նախկին ՄԻՊ-ի հրապարակած կաշառքի թվերն էին: Ի՞նչ եք կարծում` եթե պաշտպանի հայտարարությանը լուրջ վերաբերվեիք, վերաբերվեին, դատական համակարգում այս պատկերը չէինք ունենա:

-Անլուրջ հայտարարություն էր, անլուրջ մոտեցման էլ արժանացավ, ես իմ կարծիքին եմ:

-Բայց կալանավորված դատավորների դեպքերը այլ բան են ասում:

-Ես սակագինը չեմ հիշում, բայց այս դեպքերը մասնավոր դեպքեր էին, որոնցով չի կարելի ողջ դատական համակարգի վերաբերյալ կարծիք կազմել, չի կարելի: Շատ վատ, տգեղ երեւույթը է, բայց ասել, որ Կարեն Անդրեասյանի ասածին լուրջ վերաբերվեինք, ո՛չ, Կարեն Անդրեասյանի ասածը լուրջ չէր, եւ դրան չէր կարելի լուրջ վերաբերվել ու մինչեւ հիմա դրան լուրջ չեն վերաբերվում:

-Դուք` որպես Երեւան քաղաքի դատարանի նախագահ, Ի՞նչ մեթոդներ ունեք, որ հսկեք` Ձեր ղեկավարությամբ գործունեություն ծավալող 65 դատավորները կաշառք չվերցնեն:

-Դատարանի նախագահը զրո իրավունք ունի` միջամտի դատավորի գործունեությանը, միջամտի նրա գործ քննելու պրոցեսին, դա քրեական պատասխանատվություն է առաջացնում, իրավունք չունեմ` նրան հարցնեմ` ինչպես ես այս գործը քննում, եւ այլն, եւ այլն: Ես դատարանի նախագահ նշանակվելուց հետո բոլոր դատավորներին ասել եմ, որ խստորեն հետեւելու եմ այդ կանոնին, չեմ խառնվելու որեւէ անձի դատավորի գործ քննելու պրոցեսին: Պրակտիկորեն ես հնարավորություն չունեմ բոլորին վերահսկելու, եթե գան, ինձ ասեն, որ նման առաջարկ են ստացել, ես դրա դեմը կառնեմ, բայց ինչ-որ մի նստավայրոմ աշխատող դատավորին, որին ես կարող եմ շաբաթներով չտեսնել, ես նրա քայլի համար պատասխանատու չեմ միանշանակ, բայց կրկնում եմ` եթե ինֆորմացիա ստանամ, դրա դեմը կառնեմ միանշանակ:

Զրուցեց Քնար Մանուկյանը