Հայաստանում չգրանցված դեղերի շուկան այդպես էլ չի կանոնակարգվում, իսկ Առողջապահական եւ աշխատանքի տեսչական մարմինն այս ուղղությամբ գրեթե ոչինչ չի անում:
Հիշեցնենք, որ առողջապահության նախկին նախարար Լեւոն Ալթունյանը 2018թ. տարեսկզբին հայտարարեց, որ պատրաստվելու է օրենսդրական փաթեթ, որով կքրեականացվեն չգրանցված դեղերի վաճառքը: Փաստորեն տեսչական մարմնի կողմից իրականացվող ստուգումները դրական արդյունք չեն արձանագրում:
Նկատենք, որ տեսչական մարմնի` դեղորայքի շուկան վերահսկող աշխատողները լավ տեղեկացված են, թե որ դեղատներում է ազատորեն վաճառվում ե՛ւ չգրանցված, ե՛ւ գրանցված, բայց փորձաքննություն չանցած դեղորայք: Բայց տարիների ընթացքում այս կառույցը ոլորտում տիրող ամենաթողությունը կարգի բերելու ուղղությամբայդպես էլ մատը մատին չխփեց: Առարկայական քայլեր այդպես էլ չեն ձեռնարկվում:
Ասել է թե`լավ իմանալով, թե որ դեղատունն է չգրանցված դեղ վաճառում, տեսչական մարմինը շարունակում է «ուղտի ականջում քնած» մնալ` չկանխելով երեւույթը: Կամ էլ երբեմն տեսչական մարմնի ստուգումները ձեւական բնույթ են կրում եւ բավարարվում են միայն սեւով սպիտակ թղթի վրա արձանագրելով: Ոչ ոք չի պատժվում, իսկ երեւույթն էլ շարունակում է մնալ:
Բայց, մյուս կողմից, նկատենք, որ չգրանցված դեղերի ցանկը առկա է ոչ միայն դեղատների, այլեւ տեսչական մարմնի աշխատողների եւ բժշիկների մոտ: Պատահական չէ, որ բժիշկը հաճախ չգրանցված դեղ նշանակելիս հիվանդին ուղղորդում է կոնկրետ դեղատուն` իմանալով` որտեղ կա դրանցից:
ՀՀ ԱՆ դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոնի տնօրենի տեղակալ Լիլիթ Ղազարյանի խոսքերով` բոլոր երկրներում դեղերի մասին օրենքներ կան, որոնց համաձայն` կարգավորվում է դեղերի ամբողջ շրջանառությունը,եւ այդ օրենքների առանցքային գործառույթներից մեկն էլ դեղի գրանցումն է, քանի որ յուրաքանչյուր երկիր ինքն է պատասխանատու իր երկրում շրջանառվող դեղերի անվտանգության որակի ապահովման համար:
«Ընդհանրապես դեղագործական շուկան կարգավորվող է, այստեղ չես կարող առավոտյան արթնանալ ու որոշել, որ պետք է դեղերի վաճառքով զբաղվես: Չէ՞ որ դրա համար նախ դու պետք է ունենաս լիցենզիա, հետո այն դեղերը, որոնք իրացնում ես, պետք է գրանցված լինեն, իսկ երբ ներմուծում ես, պետք է թույլտվություն ունենաս, գովազդի համար նույնպես»,- «Ժողովուրդ» օրաթերթի հետ զրույցում բացատրեց Լիլիթ Ղազարյանը: Մեր զրուցակիցն ընդգծեց, որ դեղերի գրանցումն անհրաժեշտ է, որպեսզի հնարավորություն լինի այդ դեղի նկատմամբ որոշումներ ընդունել, իմանալ, թե այն ինչ պայմաններում է արտադրվել, ինչպես է փորձարկվել:
Մասնագետը նշեց նաեւ, որ բոլոր դեղերի հնարավոր գրանցումը Հայաստանում շատ դժվար է ապահովել: Ավելին` մեր նման փոքր պետությունները միշտ ունեն չգրանցված դեղերի խնդիր: Ի դեպ, նշենք, որ «Դեղերի մասին» ՀՀ նոր օրենքով կա չգրանցված դեղի օրինական ներմուծման հնարավորություն բոլոր այն դեպքերում, երբ դրա կարիքը կա: Մնացած բոլոր դեպքերում, եթե շուկայում հայտնվում է չգրանցված դեղ, այն համարվում է անօրինական: Ու պետական մարմինները դրա համար պետք է համապատասխան միջոցներ ձեռնարկեն,քանի որ հայտնի չէ, թե այդ դեղը ինչպես, որտեղից, ինչ պայմաններով է եկել ու հասել Հայաստան: Իսկ ինչպես հայտնի է, այդ համապատասխան պետական մարմինը Առողջապահական եւ աշխատանքի տեսչական մարմինն է, որն էլ վերահսկում է դեղորայքի շուկան:
Դեղորայքային շրջանառության ամբողջ գործընթացը, ներմուծման պահից սկսած մինչեւ վերջնական սպառողին հասնելը,Առողջակապահական եւ աշխատանքի տեսչական մարմնի լիազորությունների շրջանակներում է: Այս թեմայի շուրջ «Ժողովուրդ» օրաթերթը զրուցեց տեսչական մարմնի ղեկավարի տեղակալ Սամվել Սողոմոնյանի հետ եւ հետաքրքրվեց`եթե մարմնի կողմից վերահսկվում է դեղորայքի շուկան, ապա ինչպես է ստացվում, որ երեւանյան մի շարք դեղատներում ազատորեն վաճառվում են չգրանցված դեղեր:
Մեր հարցին ի պատասխան` Սողոմոնյանն արձագանքեց`արդարանալով. «Այս պահին հիմնականում վարչական վարույթներ ենք իրականացնում ստացված բողոքների ու ահազանգերի հիման վրա,իսկ պլանային ստուգումները դեղատներում նախատեսում ենք սկսել մոտ երկու-երեք ամսից»: Նրա խոսքերով` դա կապված է օրենսդրական եւ ենթաօրենսդրական որոշ փոփոխությունների ուժի մեջ մտնելու հետ, որից հետո արդեն կկարողանան պլանային ստուգումներ իրականացնել:
«Մեր վարչական վարույթների քանակն այս պահին` դեղորայքի շուկայում հարուցված, շատ է: Այս պահի դրությամբ, դեղատների հետ կապված, ունենք ընթացքում, ավարտին մոտեցող եւ նոր սկսված շուրջ 200 վարչական վարույթ»,- տեղեկացրեց Սողոմոնյանը: Նրա խոսքերով` լինում են դեպքեր, երբ դեղի վրա կպցված դրոշմապիտակը չի համապատասխանում դեղատուփի վրայի գրածին: Բացի այս, կան բողոքներ, որ զուտ դեղի տուփի արտաքին տեսքը կասկած է հարուցել սպառողի մոտ, եւ վերջինս դիմել է տեսչական մարմին: Մասնագետը փոխանցեց նաեւ, որ ոչ բոլոր վարույթներով է հիմնավորվում, որ դեղը չգրանցված է եւ պատշաճ փորձաքննություն անցած չէ: Ավելին, շատ հաճախ վարույթը հարուցվում է, եւ պարզվում է, որ այն պատշաճ կարգով ներմուծված եւ փորձաքննություն անցած որակյալ դեղ է:
«Իսկ երբ հասնում ենք սանկցիաներին, պատժամիջոցներին, շատ կարեւոր է հասկանալ` դեղատան մեղքը կոնկրետ չգրանցված կամ չփորձաքննված դեղը վաճառելու մեջ որն է,քանի որ մինչեւ այդ դեղը դեղատուն հասնելը այն դեղորայքի որեւէ խոշոր ներմուծող է բերել ՀՀ: Լինում է այնպես, որ մենք տուգանում ենք ոչ թե վերջնական դեղը վաճառողին, այլ խոշոր ներմուծողներին: Պատժաչափերը մեկ միավոր դեղի համար սկսում են 100 հազար դրամից»,- փոխանցեց Սողոմոնյանը:
Նկատենք, որ բժիշկների մեծ մասն իրենց դիմած քաղաքացիներին հաճախ նշանակում են դեղեր, որոնք գրանցված չեն ՀՀ-ում, եւ հիվանդը պետք է այն կա՛մ Վրաստանից բերի, կա՛մ էլ երեւանյան այն դեղատներից ձեռք բերի, որոնք հայտնի են` որպես չգրանցված դեղ վաճառող: «Ամեն դեպքում, ինտերնետով հասանելիություն կա Հայաստանում բոլոր գրանցված դեղերի ցանկին, եւ բժիշկները դեղը նշանակելիս կարող են ստուգել:
Դժվար է բժշկի հետ վեճի բռնվել հասկանալու համար, թե ինչու է տվյալ պացիենտի համար գտել, որ ամենարդյունավետը կլինի այս կամ այն դեղը: Դա բժշկի գործառույթն է, եւ տեսչական մարմինը այստեղ առայժմ լիազորություն չունի»,- նկատեց մասնագետը: Ապա ընդգծեց, որ ԵԱՏՄ երկրներից եկող բեռների նկատմամբ մաքսային հսկողություն չի իրականացվում, եւ որոշ առումով ԵԱՏՄ-ից եկող դեղերի նկատմամբ վերահսկողական գործիքներ կիրառելը դժվարացել է:
Ի դեպ, նշենք, որ դեղատան աշխատողներ, տնօրեններ կան, որոնք Վրաստանից, Ռուսաստանից անարգել տոպրակներով դեղեր են բերում ՀՀ եւ առանց փորձաքննության ենթարկելու ազատ վաճառում են: Չգրանցված դեղերի մեծ մասն այս ճանապարհով է հայտնվում մեր երկրում:
Հ.Գ. Նախկինում տեսչական մարմնի աշխատողները պարբերաբար ձգձգել են դեղատները ստուգելու գործընթացը` պատճառաբանելով, որ իրենք կարող են միայն դեղատուն մտնել քաղաքացու բողոքի հիման վրա: Անգամ տեսակետ է շրջանառվում, որ տեսչական մարմնի աշխատողների կողմից իրականացված ստուգումների հարցը շատ հաճախ փակվել է ավանդույթ դարձած «խորովածի սեղանի» շուրջ:
Դրանից հետո անցել է որոշ ժամանակ, եւ դեղատները դարձյալ սկսել են չգրանցված կամ էլ փորձաքննություն չանցած դեղորայք վաճառել: Արդյոք տեսչական մարմնի աշխատողները շարունակելու են նախկինի նման աշխատել` ժամանակը ցույց կտա: Հուսանք`այս ոլորտում եւս «հեղափոխություն» կլինի, եւ սպառողը կկարողանա վստահ մտնել դեղատուն եւ գնել փորձաքննություն անցած եւ գրանցված դեղ:
Սյունէ Համբարձումյան
.gif)
