Շիրակի, Արագածոտնի, Արմավիրի, Արարատի, Լոռիի եւ Վայոց ձորի մարզերում այս տարվա մինչեւ հունիս ամիսը տեղադրվելու են 23 նոր օդերեւութաբանական ավտոմատ, գերժամանակակից կայաններ։ Սարքավորումներն արդեն Հայաստանում են։ Ծրագրի պաշտոնական շնորհանդեսը նախատեսված էր ապրիլի առաջին տասնօրյակին, սակայն կորոնավիրուսի համավարակով պայմանավորված ժամկետների որոշակի փոփոխություն է եղել։ Այս մասին «ՀՀ»—ի հետ զրույցում հայտնեց «Հիդրոմետ» ծառայության տնօրենի տեղակալ Լեւոն Ազիզյանը։
Կայանները ձեռք են բերվել ՄԱԶԾ «Կլիմայի փոփոխության նկատմամբ Հայաստանի դիմակայունության բարձրացումը Հայաստանի հիդրոօդերեւութաբանական ծառայության արդիականացման միջոցով» ծրագրի շրջանակներում։ «Մեր դիտարկումների, գործիք—սարքավորումների վիճակը բավական վատ է։ Մեծ մասը հին սարքավորումներ են, որոնք «բարոյապես» մաշվել են, բայց ստուգաճշտումների, պահեստամասերի հայթայթման միջոցով փորձում ենք դրանք «վերակենդանացնել»։ Բացի այդ, ԵՄ «Ջրային նախաձեռնություն պլյուս» ծրագրի ֆինանսավորմամբ վերանորոգվել, վերազինվել են Սեւանի եւ Հրազդանի ջրավազանային տարածքների «Հիդրոմետ» ծառայության 6 հիդրոլոգիական դիտակետեր, տեղադրվել են ջրի մակարդակի դիտարկումների գերժամանակակից ռադարային մակարդակաչափեր»,–ասաց Լ. Ազիզյանը։ Հիդրոօդերեւութաբանական դիտարկումների ավտոմատացումն ունի մի շարք առավելություններ։
Ըստ ծառայության տնօրենի տեղակալի՝ ավտոմատ կայանները փոխանցում են հիդրօդերեւութաբանական տվյալներ առանց մարդու անմիջական մասնակցության, ինչը հնարավոր սխալները հասցնում է նվազագույնի. «Ավտոմատ կայանների առկայության դեպքում ինֆորմացիան հասանելի է ժամանակի ցանկացած պահի (ներկայումս հնարավորություն ունենք ինֆորմացիա ստանալու հատուկ ֆիքսված ժամերին)։ Ավտոմատ կերպով կատարվում է տվյալների թվայնացում եւ արխիվացում, ինչը հետագայում հնարավորություն է տալիս մուտք անել տարբեր մոդելներ, դիտարկել բազմամյա տվյալների շարքը, կատարել վիճակագրական վերլուծություն, կազմել գրաֆիկներ եւ այլն»։ Ավտոմատ կայանի առավելություններից մեկն էլ այն է, որ բարձրացնում է շահառուներին տրամադրվող հիդրոօդերեւութաբանական տեղեկատվության որակը եւ օպերատիվությունը։ «Դիտացանցի ավտոմատացված համակարգը կնպաստի կանխատեսումների արդարացվածության բարձրացմանը»,–ընդգծեց Լ. Ազիզյանը։
Հիշեցնենք, որ «Հիդրոմետ» ծառայությունը Հայաստանի միակ պետական կառույցն է, որն իրականացնում է օդերեւութաբանական եւ մակերեւութային ջրային ռեսուրսների՝ գետերի, լճերի, ջրամբարների եւ հիդրոլոգիական դիտարկումներ։ Օդերեւութաբանական դիտարկումներ կատարվում են 47 օդերեւութաբանական կայաններում, յուրաքանչյուր երեք ժամը մեկ, օրվա մեջ 8 անգամ՝ Համաշխարհային օդերեւութաբանական կազմակերպության (ՀՕԿ) կողմից սահմանված ստանդարտներին համապատասխան։ Լ. Ազիզյանը բացատրում է՝ դիտարկումներն իրականացվում են հիմնական օդերեւութաբանական տարրերի նկատմամբ, եւ տվյալները կոդավորվում են ու ներքին ցանցով ուղարկվում ծառայություն։ ՀՕԿ—ի տարբեր ծրագրի շրջանակներում 5 կայանի դիտարկումների տվյալներն ուղարկվում են համաշխարհային փոխանակության, քանի որ Հայաստանն այդ կազմակերպության անդամ է եւ ունի որոշակի պարտավորություններ, դրանցից մեկն էլ հենց տվյալների փոխանակությունն է.
«Տվյալներն իրենց կիրառությունն են գտնում տարբեր կանխատեսման մոդելների մեջ։ Մենք եղանակի կանխատեսում կազմում ենք առաջիկա 5 օրվա համար, որը տեղադրվում է նախարարության կայքէջում։ Կանխատեսումների կազմման համար օգտագործվում են օդերեւութաբանական կայանների շուրջօրյա դիտարկումների փաստացի տվյալները, եղանակային կանխատեսման գլոբալ եւ տարածաշրջանային մոդելների արդյունքները, զոնդարկման, ռադիոլոկացիոն համակարգերի տվյալները, ինչպես նաեւ արբանյակային տեղեկատվություն։ 2010թ. «EUMETSAT» կազմակերպության կողմից «DAWBEE» նախագծի շրջանակներում, «Հիդրոմետ» ծառայությունում տեղադրվել է արբանյակային տեղեկատվությունն ընդունող կայան։ Ակզբնական շրջանում 15 րոպեն մեկ, իսկ այժմ 5 րոպեն մեկ հաճախականությամբ ստանում ենք խիստ կարեւոր արբանյակային տեղեկատվություն՝ մինչեւ անգամ ամպի մեջ սառցե հատիկների քանակության, ջրային գոլորշիների պարունակության, ամպի գագաթի ջերմաստիճանի եւ այլնի մասին»։
Արբանյակային նման ինֆորմացիան, զրուցակցիս խոսքով, հատկապես մեծ նշանակություն ունի վտանգավոր հիդրօդերեւութաբանական երեւույթների կանխատեսման գործում։ Այն օգնում է ուժեղ մառախուղների, ամպրոպների, հորդառատ տեղումների, կարկուտի եւ ուժեղ քամիների ավելի ճշգրիտ կանխատեսման, ինչպես նաեւ կանխատեսումները տեղայնացնելու գործում։ Հիդրոլոգիական դիտարկումները կատարվում են 93 հիդրոլոգիական դիտակետերում՝ 84—ը գետերի, 5—ը ռազմավարական խոշոր ջրամբարների եւ 4—ը Սեւանա լճի վրա։
«Հիդրոմետ» ծառայությունն ունի նաեւ երկու ռադիոլոկացիոն կայան, մեկը Արտաշավանում է, մյուսը՝ Դսեղում։ Ռադիոլոկացիոն կայանները հնարավորություն են տալիս տեսնել նաեւ սպասվելիք կարկուտի մեծության չափը։ Այս երկու կայանն ընդգրկում են հանրապետության մեծ մասը։ Ըստ Լ. Ազիզյանի՝ աշխարհում կարկուտի դեմ պայքարի ամենաարդյունավետ մեթոդը հակակարկտային ցանցերն են, որոնք ունեն 100 տոկոս արդյունավետություն. «Մեր ծառայությունը կարկտահարության դեմ պայքարում օգտագորոծում է գազագեներատորային եւ հրթիռային եղանակները, ընդ որում, վերջինս պիլոտային ծրագիր է։ Աշխատում ենք մոդելների կանխատեսման, տեղայնացման ուղղությամբ։ Եղանակային կանխատեսում տալիս ենք՝ ըստ մարզերի։ Աշխատում ենք կորուստները կրճատելու ուղղությամբ։ Եթե տեխնիկապես կարողանանք զարգանալ, կանխատեսումներ եւ տեղեկատվություն կարող ենք տալ ոչ թե մարզի, այլ գյուղերի կտրվածքով։ Այս դեպքում պաշտպանվածության տեսակետից այլ պատկեր կունենանք»։
Երբեմն դեպքեր են լինում, երբ գյուղի մի մասում կարկուտ է տեղում, մի մասում՝ ոչ։ Համապատասխան տեխնիկայի բացակայության հետեւանքով չեն կարողանում տալ տեղայնացված տեղեկատվություն, կանխատեսումներ։ Խնդիր ունեն նաեւ կադրային վերապատրաստման եւ բարձր որակավորում ունեցող մասնագետների առումով։
.gif)
