Ինչ կանեն հայերը, եթե չմտածեն անվտանգության եւ սննդի մասին

Եկա Հայաստան ու ապշեցի։ Նորություններում միայն հանրահավաքների, ճանապարհները փակելու եւ կառավարությունը գրավելու մասին ռեպորտաժներն էին։ Իրականում դա ավելի շատ հիշեցնում էր Իմերսիոն թատրոնը. մոտեցա հետաքրքրության համար և ինձ միանգամից հաշվեցին, անցա 300 մետր և վերադարձա քաղաքի ռիթմին, որտեղ ամեն ինչ ընթանում է իր հունով։

Վրանային ճամբար` մարզերի անուններով, քաղաքական պաստառներ, ամբիոններ: Շրջեցի, նայեցի այդ վրանները, ամբիոնից լսեցի հետևյալ խոսքերը. «Հայաստանը կատարել է իր ընտրությունը և աջակցում է Ուկրաինայում հատուկ ռազմական գործողությանը»։

Հաջորդ օրը ես շրջեցի Երևանում, իսկ հաջորդ օրը ՝ Վանաձորի, Գյումրիի, Արտաշատի և Սյունիքի փողոցներով ։ Շատ խոսեցի անցորդների հետ տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին ։ Հետո նստեցի համակարգչի մոտ և արձանագրեցի այդ խոսակցությունները:

Արմենուհի, Վանաձոր «Ինչ կարող են անել հայերը, եթե չմտածեն անվտանգության ու սննդի մասի»

Ես մտածում եմ: Ոչ, ես համոզված եմ, որ Հայաստանին տրված է Ռուսաստանի հետ լինել ։ Մենք ունենք մեր աստվածները, որոնց մեր նախնիները երկրպագել են մինչեւ Քրիստոսը: Լեգենդի համաձայն՝ յուրաքանչյուր մարդու ճակատին Աստվածը գծել է կյանքի սցենար: Այնպես որ, մեր կյանքի սցենարը հարյուրավոր տարիների պատերազմների, տարանջատում եւ թափառաշրջիկություն է նկարած: Եվ միայն խորհրդային տարիներին մենք խաղաղություն ձեռք բերեցինք, իսկ ամբողջ աշխարհը տեսավ, որ հայերը կարող են, երբ պետք չէ մտածել անվտանգության ու սննդի մասին։ Իսկ անկախ Հայաստանը, այդպես էլ չկարողացավ ապահովել այդ հիմնական երկու կարիքները։

Ինչ է սա ՝ ապագան կառուցել վաղուց հեռացած մեծության ուրվականների վրա, որոնց վերջին 30 տարիների ընթացքում այնքան հաճախ էին անվանում, որ նրանք էլ փախան ։ Ես միայն երկու ճանապարհ եմ տեսնում։ Լինել Ռուսաստանի հետ և նրա հետ կողք կողքի ապրել, որպեսզի դիմանանք բարդ ժամանակներին և միասին արարենք։ Կամ եվրոպացիների ուրախ լողափերի տակ մտնել Թուրքիայի կազմի մեջ և հրաժեշտ տալ այն շանսին, որը մեզ պատմությունն է նվիրել՝ անկախություն։ Երկու սցենարներն էլ արդեն եղել են մեր պատմության մեջ։ Օսմանները ցեղասպանություն կազմակերպեցին, ռուսներն օգնեցին մեզ ազգ հավաքել ու վերականգնել մշակույթը, պահպանել պետությունը։ Իսկ ով կմնա կամ կգա իշխանության, այնքան էլ կարևոր չէ, թող միայն հետևողական լինեն։ Սուտն ու ատելությունն առանց այդ էլ աշխարհին բավարար է:

Գոհար, Վանաձոր «Ազնվորեն աշխատիր, հնձիր պտուղներ»

Ռուսաստան, էհ! Ահա այս մեծ հասարակական օտարերկրյա քաղաքացիների դիմումների հարցմանն այդպես կպատասխաներ Պուտինը։ Իսկ բնակիչների երկրորդ կեսը դեմ կլիներ, դե ինչ տվեց Ռուսաստանը անկախության շրջանում։ Նրանց այդպես են սովորեցրել:
Իսկ ինչ հակադարձել. այստեղ էլ չկա ոչ մի երևակայական, բացահայտ բան։ Մոսկվայի տունը գրասենյակային տարածք է, եկել ես կամ վարձակալիր, կամ աչքից հեռու կորչիր: Այստեղ կա Եվրոպայի այգի, Ֆրանսիայի հրապարակը, իսկ ահա Ռուսաստանի հետ մեզ կապում է գազը եւ այն ամենը ինչ կապված է նրա հետ, – մի տեսակ ջերմություն կա, անտեսանելի ու թանկ։ Եվ այստեղ չես հասկանա, թե ով է մեղավոր ՝ հայերը, թե՞ ռուսները։

Մենք այստեղ ապրում ենք պարզապես, տուն ենք պահում եւ մի քանի ջերմոցներ: Ահա հիմա ցանեցինք լոբի։ Մշակաբույսերը մեզ մոտ աճում են: Ինքներս ենք ընտրում, թե ում եւ որքան վաճառել, իսկ այդ վերավաճառողներն ավելի թանկ են վերցնում։ Եվ բոլորը տանում են Ռուսաստան։ Մոսկվա հազվադեպ է հասնում, Ռոստովում արդեն ամեն ինչ գնում են, քանի որ համեղ է և բնական, դրա համար կարիք չի լինում հեռու գնալ:

Իմ աշխատանքը լավ գիտեմ, ազնվորեն գործ եմ անում եւ պտուղներ քաղում: Քաղաքականությանից չեմ հասկանում, հեռուստացույցով եմ նայում։ Բայց նա էլ ինձ չի համոզում։

Անցած տարիներին բախվեցինք կորոնավիրուսին, այ դա հարձակում էր: Սահմանները փակվել էին, սննդամթերքի փոխադրումը տուժեց։ Պատերազմ Արցախում, նրանից առաջ էլ առևտրային պատերազմներ էին – ադրբեջանցիները հայկական ծիրան էին ճխլում Մոսկվայում։ Այդ պատճառով Ուկրաինայում հատուկ գործողության մասին մեզ՝ հայերիս, ամեն ինչ հասկանալի է։ Ափսոս երկրորդ նացիստներին՝ մեր հարևան ադրբեջանցիների հետ Ռուսաստանը գործ չունի։

Սուսաննա, Գյումրի «Ազատությունը սկսվում է լեզվից»

Մեր տունն այստեղ բոլորն անվանում են Սահմանապահի տուն, քանի որ այն կապված է ռուսական հատվածի հետ կամարով: Այստեղ այդպես է կարգը: Ես ապրում եմ այստեղ յոթանասունականների սկզբից, սերունդներ են այս ընթացքում անցել: Տեղափոխություններին սովոր ենք, մեր տանն ապրել են Երևան գործուղված զինվորականների ընտանիքներ։ Ահա այսպես, սկսել ենք ընկերություն անել, իսկ մի անգամ հայրիկին ուղարկեցին Լեհաստան։ Ամբողջ ընտանիքով հեռանում ենք։ Հետո արդեն 2010-ականներին իրար գտանք սոցիալական ցանցերի շնորհիվ։

Հիմա քննարկում ենք, թե ում մոտ ինչպես է կյանքը ստեղծվել։ Նորություններով ենք կիսվում բոլորս «Ֆեյսբուք»-ում և կարծիքներից հասկանում ենք, թե ինչն ինչոց է։ Ես դեռ 90-ականներին փորձեցի ռացիոնալ բացատրել, թե ինչքան կեղծավոր պետք է լինեմ, որպեսզի հանրությանը պատմեմ ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների մասին և կռվացնել այն ժողովուրդներին, որոնք այդքան տարի ապրել են բարեկամության մեջ։

Եվ այդ իրավունքները մերը չե՞ն։ Դուք այստեղ եք հարցնում հատուկ գործողության մասին, եւ վերջերս Ամերիկայից ընկերուհիս հարցնում է, թե ինչպես եմ վերաբերվում BLM- ին (Black Lives Matter-Սևամորթների կյանքը կարևոր է): Այո, ինչպես եմ վերաբերվում: Ոչ մի կերպ չեմ վերաբերվում, դա բոլորովին իմ խնդիրը չէ ։ Եվ տեսականորեն հեռվից եւ օտարներից ներթափանցելու համար ինձ տարօրինակ է թվում, այստեղ իրենց թերությունները չեն լուծվում:

Ահա, Լենան, դպրոցական ընկերուհիս, ապրում է Դոնեցկում: Պատմում է, թե ինչ է կատարվում այնտեղ և ինչպես է։ Իսկ Ալլան տեղափոխվել է Չեխիա, աշխատում է այնտեղ բժիշկ-մանկաբույժ։ Ասում է, որ ռուսների հանդեպ վերաբերմունքը վատացել է, նրանք փորձում են չանցնել ռուսերեն խոսքի։ Եվ դա ազատություն է։ Ազատությունը սկսվում է լեզվից։ Այս առումով այստեղ լավ է ՝ Գյումրիում ռուսերենը հայերենին հավասար, ամենօրյա շփման լեզու է։

Էլմիրա Ստեփանյան