Ինչու Վրաստանի կողմից ոչ մի հայտարարություն չեղավ. վրաց փորձագետի մեկնաբանությունը

Դեկտեմբերի 11-ից քաղաքացիական հագուստով մի խումբ ադրբեջանցիներ, ներկայանալով որպես բնապահպան ակտիվիստներ, շինծու բնապահպանական մտահոգությունների պատրվակով փակել են Արցախը Հայաստանի և աշխարհի հետ կապող միակ ճանապարհը` Լաչինի միջանցքը: Այս ընթացքում դատապարտող եւ Ադրբեջանին Լաչինի միջանցքը բացելու կոչեր եւ հայտարարություններ հնչեցին տարբեր երկրների եւ կազմակերպությունների կողմից: ArmLur.am-ը Լաչինի միջանցքում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ զրուցել է վրաց անկախ փորձագետ Զաալ Անջապարիձեի հետ:

-Պարո՛ն Անջապարիձե, դեկտեմբերի 11-ից ադրբեջանցի այսպես կոչված բնապահպանները փակել են Լաչինի ճանապարհը եւ Արցախի կապն արտաքին աշխարհի հետ կտրվել է: Նախ, ի՞նչ եք մտածում Արցախում տիրող իրավիճակի մասին:

-Այս փուլում Լաչինի միջանցքն անկայունության լուրջ աղբյուր է հայ-ադրբեջանական հակամարտության գոտում։ Փաստորեն, այս միջանցքը դառնում է յուրօրինակ ռումբ։ Կարելի է հանգիստ ասել, որ առանց այս իրավիճակի փոխադարձ ընդունելի կարգավորման, դժվար կլինի հասնել ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը։ Ռուս խաղաղապահներն առայժմ պահպանում են իրավիճակը, բայց թե որքան կտևի դա, դժվար է ասել։ Իրավիճակի դինամիկայի դիտարկումը դեռ լավատեսության հիմքեր չի տալիս։

-Ի՞նչ եք կարծում, ինչու՞ Ադրբեջանը գնաց նման քայլի:

-Իմ կարծիքով, Երեւանն ու Բաքուն տարբեր կերպ են մեկնաբանում հակամարտության գոտում հրադադարի մասին եռակողմ հայտարարությունը, որտեղ կետերից մեկում ասվում է, որ Հայաստանը Ադրբեջանին է վերադարձնում Լաչինի շրջանը։ Բացի տնտեսական նկատառումներից, խոսքը վերաբերում է ոսկի արդյունահանող հանքերին և այլն։ Կան նաև զուտ ռազմաքաղաքական բաղադրիչներ։ Ադրբեջանը նման քայլի գնաց գուցե նաև այն պատճառով, որ որոշեց օգտագործել պահը։ Բաքուն զգում է, որ Ռուսաստանն այժմ ամբողջությամբ կենտրոնացած է ուկրաինական պատերազմի վրա, նրա հնարավորություններն աստիճանաբար սպառվում են, և այս իրավիճակում անշահավետ է բարդացնել հարաբերությունները Ադրբեջանի և նրա դաշնակից Թուրքիայի հետ։ Բացի այդ, եթե Ադրբեջանը լիակատար վերահսկողություն հաստատի Լաչինի միջանցքի վրա, և Ռուսաստանը և Հայաստանը, ինչպես նաև միջազգային հանրությունը չկարողանան միջամտել դրան, դա կամրապնդի նրա դիրքերը տարածաշրջանում և բանակցային գործընթացում։

-Տարբեր երկրներ եւ կազմակերպություններ այս ընթացքում արձագանքել են Լաչինի միջանցքում տիրող իրավիճակին, սակայն Վրաստանը լուռ է: Ինչո՞ւ:

-Բոլորին է հայտնի, որ Վրաստանը Ղարաբաղում պատերազմի առաջին օրվանից հստակ չեզոքություն է պահպանում այդ հարցում եւ հասկանալի պատճառներով, այդ թվում նաեւ այն պատճառով, որ Վրաստանում կան ապրող բազմաթիվ եւ՛ հայեր, եւ՛ ադրբեջանցիներ: Բացի այդ, Վրաստանը ոչ մեկ անգամ առաջարկել է միջնորդություն այս կոնֆլիկտում եւ հատկապես ավելի ակտիվ ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, ինչպես նաեւ իր տարածքը որպես հարթակ բանակցությունների համար: Վրաստանը հետևողականորեն հանդես է գալիս այս հակամարտության խաղաղ և արդարացի լուծման օգտին:

-Ինչպե՞ս եք տեսնում հարցի կարգավորումը:

-Ինչպես հայտնի է, տարբեր ժամանակներում առաջարկվել են Լաչինի միջանցքի խնդրի լուծման տարբեր տարբերակներ, այդ թվում՝ տարածքների փոխանակում, օրինակ՝ Մեղրին Լաչինի հետ։ Սակայն այս տարբերակները հավասարապես հաշվի չեն առել կողմերի շահերը, և պարզվել է, որ մեռելածին են։
Այս փուլում հաշվի առնելով, որ կողմերի դիրքորոշումներն այս հարցում կտրուկ տարբերվում են, կարելի է խոսել միայն այն միջոցների մասին, որոնք կկանխեն նոր զինված հակամարտությունը։ Կարծում եմ, որ Ադրբեջանի կողմից կառուցվող նոր միջանցքը, որը կապում է Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի հետ, կօգնի լիցքաթափել հակամարտությունը, քանի որ մասամբ կվերացնի Հայաստանի մտահոգությունները այս տարածաշրջանի հետ երթուղիների միացման վերաբերյալ։ Բայց քանի դեռ այս այլընտրանքային միջանցքը չի կառուցվել, Լաչինի միջանցքում անվտանգության ապահովման հրատապ անհրաժեշտություն կա։ Կարծում եմ՝ լավագույն տարբերակներից մեկը կլինի ՄԱԿ-ի կամ ԵԱՀԿ-ի հովանու ներքո այնտեղ միջազգային խաղաղապահ կոնտինգենտի տեղակայումը, քանի որ կողմերի վստահությունը ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի նկատմամբ կտրուկ ընկնում է։ Դա նաև կբարձրացնի միջազգային հանրության հետաքրքրությունը տարածաշրջանի նկատմամբ, որը կարծես երկրորդ պլան է մղվել Ուկրաինայի իրադարձությունների ֆոնին: Եվ այս ընթացքում կողմերի միջեւ պետք է ակտիվ երկխոսություն ծավալվի ինչպես երկկողմ, այնպես էլ բազմակողմ հիմքով։ Այստեղ գլխավորն այն է, որ Լաչինի միջանցքի հարցը պետք է լուծվի խստորեն միջազգային չափանիշներին համապատասխան՝ ներառյալ այնտեղ ապրող հայ բնակչության իրավունքների, ազատությունների և անվտանգության խստիվ պահպանումը։ Կուսակցությունները պետք է հեռանան մաքսիմալիստական ​​դիրքերից:

զրուցեց Նաիրա Հովհաննիսյանը