ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԽԱՉՄԵՐՈՒԿՈՒՄ

Հայ գրականության հսկաներից մեկի՝ Ավետիք Իսահակյանի գիրը առ այսօր շարունակում է արդի մնալ։ Անգամ տպավորություն է ստեղծվում, որ մեծանուն գրողը մարգարեցած գուշակել է մերօրյա իրականության մասին։

Իսահակյանի ավանդը, ինչպես յուրաքանչյուր տաղանդավոր հայի, այնքան մեծ է, որ Հայաստանում նրա անվամբ կան անվանակոչված փողոցներ,  գյուղեր, գրադարաններ, հուշարձաններ։ Իսահակյանի անունը նաեւ փորագրված է Երեւանի օղակաձեւ զբոսայգու չորրորդ՝ 2023 թվականի ապրիլի 25-ին բացված «Ազգային արժանապատվության ասպետներին» աղբյուր-հուշակոթողին։

Հոկտեմբերի 17-ին Իսահակյանի հիշատակի օրն էր։

ArmLur.am-ը ներկայացնում է գրողի հուշերից մի քանի դիպված։

Ավետիք Իսահակյանի հուշերը լի են իր կյանքի հետաքրքիր դեպքերով ու հայտնի մարդկանց հետ հանդիպումներով, որոնցից մեկն առանձնապես հիշարժան է եղել գրողի կյանքում:

Իսահակյանն իր թոռնիկին պատմել է, թե ինչպես են մի անգամ Թումանյանի հետ քայլել Երեւանի փողոցներով եւ քննարկել գրականության, քաղաքականության եւ հայ ժողովրդի ճակատագրի վերաբերյալ: Իսահակյանը հիացմունքով է խոսել Թումանյանի իմաստնության եւ պարզության մասին: Թումանյանը, լինելով ավագ եւ փորձառու գրող, Իսահակյանին մշտապես ոգեշնչել եւ խրախուսել է: Իսահակյանն իր հուշերում նշել է, որ Թումանյանը միշտ խորապես մտածված եւ մարդկային մոտեցում ուներ գրականության եւ կյանքի հանդեպ:

Այս հանդիպումը վկայությունն է այն բանի, թե որքան կարեւոր էին Իսահակյանի համար նման մտավորականների հետ շփումները: Նա իր հուշերում հաճախ է ընդգծել, թե որքան մեծ ազդեցություն են ունեցել իր վրա նմանատիպ հանդիպումներն ու զրույցները, որոնք նպաստել են ոչ միայն նրա գրական, այլեւ կենսափորձի զարգացմանը:

Այս եւ նմանատիպ հուշերը կարեւոր են նաեւ հայ գրականության պատմության համար, քանի որ նրանք ներկայացնում են հայ մշակույթի երկու հսկաների՝ Իսահակյանի եւ Թումանյանի մտերմությունը, ինչը ցույց է տալիս նրանց երկուստեք հարգանքը միմյանց հանդեպ, ինչպես նաեւ նրանց մտահոգությունն ու սրտացավությունը հայրենիքի, գրականության եւ ազգի ապագայի մասին:

Գրողի հուշերում տեղ է գտել նաեւ  Մաքսիմ Գորկին, որի հետ հանդիպումը Իսահակյանը եւս հիշատակել է։

Նրանք ծանոթացել են 1906 թվականին, երբ Իսահակյանը գտնվում էր արտասահմանում եւ ակտիվորեն մասնակցում էր հայկական ազատագրական շարժմանն ու միաժամանակ զբաղվում էր գրական գործունեությամբ։ Գորկին, լինելով ժամանակի մեծագույն գրողներից մեկը, խոր տպավորություն էր թողել Իսահակյանի վրա։ Նրանք զրուցել են գրականության, հեղափոխության եւ սոցիալական արդարության թեմաներով։

Իսահակյանը իր հուշերում նշել է, որ Մաքսիմ Գորկու խոսքը լի էր հումանիզմով ու ժողովրդի հանդեպ սիրով: Այս հանդիպումը նրան ավելի էր մոտեցրել ռուսական գրականությանը եւ խթանել նրա հետաքրքրությունը համաշխարհային գրական գործընթացների նկատմամբ։

Հետագայում Իսահակյանը Գորկու հետ մի քանի անգամ հանդիպել է տարբեր առիթներով, եւ նրանց միջեւ ձեւավորվել էր փոխադարձ հարգանք ու մտերմություն։

ԱՆՆԱ ՍՐԱՊԻՈՆՅԱՆ