Բացառիկ կինոհանճարը կամ Արտավազդ Փելեշյանը․ կինոռեժիսորի ծննդյան օրն է

Այսօր՝ փետրվարի 22-ին գեղարվեստական և վավերագրական կինոյի հայտնի ռեժիսոր, սցենարիստ, դերասան, Հայաստանի ժողովրդական արտիստ Արտավազդ Փելեշյանի ծննդյան օրն է։

Փելեշյանն այսօր դարձավ 87 տարեկան։

Նշենք, որ Արտավազդ Փելեշյանը համարվում է ոչ միայն ՀՀ ժողովրդական արտիստ, այլև՝ ՌԴ արվեստի վաստակավոր գործիչ, ՀԽՍՀ պետական մրցանակի դափնեկիր, Ռուսաստանի կինեմատոգրաֆիստների միության անդամ, Ֆրանսիայի SCAM-ի անդամ։

Փելեշյանը Գյուրիում է ծնվել և ևս մեկ անգամ կարելի է փաստել այն հանգամանքը, որ Գյումրին հայերիս տվել է մեծանուն մարդկանց։

Փելեշյանը համարվում է համաշխարհային կինեմատոգրաֆիայի դասականներից մեկը։

ArmLur.am-ը Արտավազդ Փելեշյանի ծննդյան օրվա կապակցությամբ ներկայացնում է հետաքրքիր փաստեր, պատմություններ վերջինիս կյանքից։

Իր ուսանելու տարիներին նկարահանել է «Լեռնային պարեկ», «Մարդկանց երկիրը», «Սկիզբը» վավերագրական ֆիլմերը, որոնք էլ տարբերվում են իրենց ուրույն ոճով և կինոլեզվի այն ժամանակվա համար թարմ արտահայտչամիջոցներով։

Դեռ երիտասարդ տարիներից Փելեշյանը փայլել է իր տաղանդով և դա կարելի է փաստել նաև նրանով, որ 1969 թվականին իր նկարահանած «Մենք» ֆիլմը արժանացել է Օբերհաուզենի միջազգային կինոփառատոնի պատվավոր դիպլոմի, որտեղ առաջին անգամ օգտագործվել է «Դիստանցիոն մոնտաժի» հիմնատարրերից. Փելեշյանը նախընտրել է կարևոր կադրերը տեղադրել իրարից հեռու, որոնք հնչյունների ուղեկցությամբ հանդիսատեսի վրա ունենում են առավելագույն ներգործություն։

Կինոռեժիսոր Սերգեյ Փարաջանովը Փելեշյանին անվանել է «բացառիկ կինոհանճար», որն էլ իրապես այդպես է։

Արտավազդ Փելեշյանը ռեժիսուրայի արվեստի մասին դասավանդել է բազմաթիվ համալսարաններում և կինոդպրոցներում՝

ԽՍՀՄ Հեռուստատեսության և ռադիոյի հեռարձակումների աշխատողների որակավորման ինստիտուտում, ԽՍՀՄ Պետական կինոյի ինստիտուտում (Մոսկվա)՝ սցենարիստների և ռեժիսորների բարձրագույն դասարաններում,

ՖԱՄՈՒ (Պրահա) կինոակադեմիայում, ՖԵՄԻՍ (Փարիզ), կինոյի համալսարան (Մեխիկո)

Համարվում է պատվավոր դոկտոր և պրոֆեսոր երկու պետական բուհերում՝ Երևանի Թատրոնի և Կինոյի Պետական Ինստիտուտ և Հայ-Ռուսական Համալսարան։

Աշխատել է Բելառուսֆիլմում, Հայֆիլմում, Գորկու անվան ստուդիայում, Մոսֆիլմում, Մոսկվայի գիտական ֆիլմերի կենտրոնում։ Փարիզում աշխատել է ֆիլմերի վրա Fondation Cartie-ի համար և Կարլսրուհեում (Գերմանիա) ZTKM-ի համար։

2015 թվականին Ֆրանսիայի Լեոն քաղաքի Լյումիեր եղբայրների թանգարանում բացվել է պատվոտախտակ՝ «Արտավազդ Փելեշյան»։

Հետաքրքիրն այն է, որ մեծ պատիվ ունեցող Փելեշյանին 20 տարի չի հաջողվել ֆինանսավորում գտնել իր լիամետրաժ ֆիլմի՝ magnum opus-ի` «Հոմո սափիենսի» համար։

Աննա Սրապիոնյան