«Ես իմ կյանքում երբեք չեմ ձգտել անձնական երջանկության ու բարօրության». Անդրանիկ Օզանյանի պատգամները

Հայոց պատմությունը փորձել հենց այնպես մոռանալ անհնարին է։ Հայոց պատմության էջերում կան այնպիսի դեպքեր և դեպքեր, որոնց մասին յուրաքանչյուր ոք պետք է իմանա։

Դեպքերից, օրինակ, անմոռանալի է Հայ ազատագրական շարժումը, իսկ դեմքերից՝ Անդրանիկ Օզանյանն, ով առանձնակի դեր է ունեցել այդ գործում։

Անդրանիկ Օզանյանը կամ Զորավար Անդրանիկը, ինչպես և անվանում էին նրան, հայոց պատմության մեջ ունի իր առանձնահատուկ դերն ու նշանակությունը։

Այսօր Զորավար Անդրանիկի ծննդյան օրն է։

ArmLur.am-ը ներկայացնում է Զորավարի մտքերը և Զորավարի մասին հետաքրքիր դեպքեր։

Զորավար Անդրանիկի կյանքն ամենահեշտերից և գունավորներից չի եղել։

Անդրանիկը 1 տարեկանում կորցրել է մորը, իսկ մոր կորստից հետո իրեն խնամել է Նազելին՝ ավագ քույրը։

Չնայած որ մանկությունից արդեն կար մորը կորցնելու անդառնալի ցավը, որը երբեք և ոչ մի ձևով չի մոռացվում, Անդրանիկը կորցրել է նաև կնոջը։ Զորավար Անդրանիկն ամուսնացել է 17 տարեկանում։ Ապագա զորավարի կինը մահացել է ծննդաբերության ժամանակ, իսկ հաջորդ օրը՝ նորածին որդին։ Հետագայում Անդրանիկն ասել է, որ ամենադաժան լուրը որը լսել է, դա առաջինը զավակի մահվան լուրը լսելն էր, իսկ երկրորդը՝ Գևորգ Չաուշի։

Անդրանիկ Օզանյանը 17 տարեկանում ձերբակալվել է թուրք ոստիկանին ծեծի ենթարկելու համար, իսկ 2 տարի բանտում մնալուց հետո ընկերների օգնությամբ փախել և հասել է Կոստանդնուպոլիս, աշխատել ատաղծագործ։ Օզանյանի հեղափոխական կյանքը հենց այդ ժամանակվանից էլ սկսել է։

Անդրանիկ Օզանյանը հայտնի է իր հերոսական արարքներով։ 19-րդ դարի վերջում թուրքերը մտադրություններ ունեին վերացնելու հայդուկապետ Աղբյուր Սերոբին և այդ պատճառով էլ թունավորված ուտելիք և ծխախոտ են ուղարկել հայդուկապետի տուն։ Հայդուկապետ Աղբյուր Սերոբը ոչինչ չկասկածելով օգտագործել է թունավորված ծխախոտը։ 1899 թվականի նոյեմբեր ամսին արդեն թունավորված Աղբյուր Սերոբը զինակիցների հետ պաշարվել է Գելիեգուզանում: Հայդուկապետի դին ընկել է թշնամու ձեռքը եւ գլխատվել: Կռվում զոհվել են նաև Սերոբի որդին ու երկու եղբայրները: Աղբյուր Սերոբի գլուխը թաղվել է Բիթլիսի Սուրբ Կարմրակ եկեղեցու բակում, մարմինը՝ Գելիեգուզանում:  Վիրավորվել է կինը՝ Սոսե մայրիկը, և գերեվարվել։

Դեպքի մասին իմանալով Անդրանիկ Օզանյանն ու Գևորգ Չաուշը, միանգամից լծվում են գործի և իմանալով բոլոր դավաճանների անունները ոչնչացնում են նրանց։

Զորավար Անդրանիկը փայլել է նաև իր համարձակությամբ։

Զորավարն ապտակել է 5-րդ բանակային կորպուսի զորահրամանատար գեներալ Տրուխինին 1915 թվականի հուլիսին։ Այն բանից հետո, երբ հրաման ստացվեց Վան-Վասպուրականը թողնելու մասին, առաջին կամավորական ջոկատի հրամանատար զորավար Անդրանիկը հեռագրով անմիջապես դիմեց Կովկասյան ճակատի շտաբի պետ գեներալ Յուդենիչին, որ ինքը իր կամավորներով և տեղի բնակչությամբ կարող է պաշտպանել Վանը, միայն թե իրենց ապահովեն զինամթերքով և լեռնային հրետանիով։ Յուդենիչը տվեց իր համաձայնությունը, բայց ահա նրա այդ հեռագիրը Տրուխինը թաքցրել էր։ Այդ մասին ահազանգ տվեց Տրուխինի կապիտան Արշակ Շահխաթունին։ Այս ամենին ետևեց Անդրանիկի ապտակը։ Սկսվեց Վասպուրականի բնակչության աղետալի նահանջը, հուլիսի 31-ին Վասպուրականի լեռներում ձյուն եկավ, երեխաների զգալի մասը մահացավ։ Մոտ 500 երեխաների փրկեցին ռուս կազակները, յուրաքանչյուրը իր յափնջու տակ դուրս բերեց մի երեխայի` հակառակ ռուսական զորքի նահանջը իրականացնող գեներալ-լեյտենանտ Աբասցիևի հրամանի. «Ոչ մի աջակցություն բնակչությանը»։ Հայատյաց գեներալը նույնպես իրենը հասանելիք ապտակը ստացել է։ Անդրանիկը Աբասցիևի ոտքերի տակ է նետել Յուդենիչի հեռագիրը՝ հայհոյելով գեներալի ուսնոցը և ուսադիրները։

Զորավարը բոլորի աչքի առաջ ծեծի է ենթարկել 5-րդ բանակային կորպուսի հետախուզության պետի տեղակալ կապիտան Դևոյանին, որը չափազանցված տեղեկություններ էր հաղորդել թշնամու գերակշիռ ուժերի մասին։

Ներկայացնում ենք նաև զորավարի մտքերը, որոնք հաստատ պետք է կարդալ։

․ Ես իմ կյանքում երբեք չեմ ձգտել անձնական երջանկության ու բարօրության։ Ես մշտապես ձգտել եմ միայն մի բանի և պայքարել եմ միայն մի բանի՝ իմ հարազատ ժողովրդի ազատության և բարեկեցության համար։ Ես չեմ փնտրում իմ վաստակի գնահատականը եւ ցանկանում եմ միայն այն, որ երջանիկ լինի այն ժողովուրդը, որին ես ծառայում եմ ամբողջ կյանքում։

․ Եթէ այս անգամ ցաւը զիս տանի, մարմինս օտար հողի վրայ չթողո՛ւս…անպայման Հայաստան փոխադրէք:Նուարդին փղձկումին վրայ, եթե կարելի չըլլայ փափաքս իրագործել, մարմինս Վառնա տարէք եւ թաղեցէք քրոջս՝ Նազելիի, գերեզմանին քով:

․ Մարդ կարող է հարյուր տուն ունենալ, բայց միայն մի Օջախ:

․ Եթե կուզեն ինձ պատիվ անել, ես իմ արձանը չեմ ուզում, փառավոր թաղում չեմ ուզում: Թող հայ ժողովուրդը կանգնեցնի ավերակ դարձած Առաքելոց վանքը և այնտեղ փոքրիկ ուսումնարան կառուցի հայ մանուկների համար: Այս է իմ ամբողջ բաղձանքս և բարոյական պահանջս հայ ժողովրդից:

․ Ամեն օր ձեր գլուխը բարձին դնելու ու քնելուց առաջ հիշեք, թե այդ օրը ի՛նչ եք արել ձեր ազգին համար:

․ Ամեն հայ, եթե միմիայն իր համար ապրելու մասին չմտածեր, մեր աղետների մեծ մասը պակաս կլիներ:

․ «Գործս կիսատ մնաց…» (օգոստոսի 31, 1927, Անդրանիկի վերջին խոսքերը մահվանից առաջ):

Աննա Սրապիոնյան