Ողջ աշխարհը կլանված հետեւում էր Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահական ընտրություններին, եւ կարծես անտեսվեց 2017թ. ապրիլի 23-ին արեւմտյան մեկ այլ ժողովրդավարության` Ֆրանսիայի նախագահական ընտրությունների նախնական ընթացքը: Այստեղ օրեր առաջ կայացավ երկրի առաջատար կուսակցություններից Հանրապետականի ներկուսակցական քվեարկության առաջին փուլը` ջախջախելով նախկին նախագահ Նիկոլա Սարկոզիի քաղաքական հետագա հավակնությունները:
Ֆրանսիայում նախագահական ընտրությունները տարբերվում են ամերիկյանից առաջին հերթին ընտրական համակարգով, ապա եւ թեկնածուների բազմազանությամբ: Նկատենք, որ Ֆրանսիայում ժողովրդի ուղիղ քվեարկությունն է որոշում ընտրյալ նախագահին: Ի դեպ, հենց վերջինիս փորձն էլ ժամանակին վերցրեց ՀՀ Գերագույն խորհրդի սահմանադրական հանձնաժողովը` Հայաստանն օժտելով նախագահական կառավարմամբ: Այս առումով Ֆրանսիայի նախագահական ընտրությունները արարողակարգային փուլերում ընթանում են գրեթե այնպես, ինչպես Հայաստանում մինչեւ Սերժ Սարգսյանի կողմից նոր Սահմանադրության ընդունումը: Այդուհանդերձ, ֆրանսիական քաղաքական ուժերը եկել են այն եզրակացության, որ նախագահի թեկնածու պետք է ներկայացնեն ներկուսակցական ընտրությունների հիման վրա: Նախկինում կուսակցությունը համագումար էր հրավիրում եւ ընդգծված առաջնորդին հրամցնում իբրեւ կուսակցության թեկնածու: Ազդված ամերիկյան առողջ նախադեպից` Ֆրանսիայի հիմնական կուսակցությունները այս տարի ներկուսակցական փրայմերիզներ են անցկացնում, որոնց արդյունքներով էլ կորոշվի միասնական թեկնածուն` իբրեւ կուսակցական շարքերի ամենամեծ վստահությունը վայելող գործիչ:
Այդպիսի առաջին փորձը նախաձեռնեցին հանրապետականները` նոյեմբերի 20-ին անցկացնելով ներկուսակցական քվեարկության առաջին փուլը: Աջ-կենտրոնամետ թեւի թեկնածուի կարգավիճակի համար պայքարում էին 7 գործիչներ: Այս ընտրության յուրօրինակությունն այն էր, որ նախագահի թեկնածուի կարգավիճակին էր հավակնում Ֆրանսիայի նախկին նախագահ Նիկոլա Սարկոզին, որը 2012թ. ընտրություններում 2 միլիոն ձայնի տարբերությամբ պարտություն էր կրել գործող նախագահ Ֆրանսուա Օլանդից: Նախագահական պալատը լքելուց հետո Սարկոզին ակտիվ քաղաքականությամբ չէր զբաղվում, սակայն վաղուց էր ակնարկել, որ պատրաստվում է մասնակցել 2017թ. ընտրություններին: Այս տարվա օգոստոսին նախկին նախագահը համոզված էր, որ կուսակցությունը միակամ էր գտնվելու իր թեկնածության շուրջ համախմբվելու հարցում: Սակայն 2016թ. անակնկալները չսահմանափակվեցին Մեծ Բրիտանիայով` հանձին ԵՄ-ից դուրս գալու հանրաքվեի, եւ Միացյալ Նահանգներով` հանձին Դոնալդ Թրամփի հաղթանակի:
Ֆրանսիական հանրապետականների շրջանում անցկացված սոցհարցումներով Սարկոզին համարվում էր 3 առաջատարներից մեկը: Մյուս երկուսը Սարկոզիի վարչապետ Ֆրենսիս Ֆիլլոնն էր եւ 1995-97թթ. վարչապետ, նույն Սարկոզիի նախագահության շրջանում պաշտպանության, ինչպես նաեւ արտաքին ու եվրոպական գործերի նախարար Ալան Ժուպիեն: Վերջինս համարվում է Ֆրանսիայում ամենամեծ ժողովրդականությունը վայելող քաղաքական գործիչը, եւ բնական էր, որ պիտի լիներ կուսակցության հիմնական թեկնածուի իրական հավականորդը: Ֆրենսիս Ֆիլլոնը նույնպես հեղինակավոր դեմք է թե՛ ներկուսակցական ասպարեզում, թե՛ ֆրանսիական քաղաքական դաշտում:
Հետաքրքիր է, սակայն, որ քվեարկությունից առաջ տարածված հարցումներով առաջին հորիզոնականը պատկանում էր Ժուպիեին, իսկ երկրորդ տեղում Սարկոզին էր: Նոյեմբերի 20-ին պարզվեց, որ Ֆրանսիայի հանրապետականները նախընտրում են Ֆիլլոնին (44 տոկոս), որին հաջորդում էր Ժուպիեն` 28 տոկոսով: Նախկին նախագահ Նիկոլա Սարկոզին զբաղեցրեց ընդամենը երրորդ տեղը` ստանալով քվեարկողների 20 տոկոսի աջակցությունը` ի հեճուկս իր վիթխարի հույսերի: Ըստ էության, Ֆրանսիայում նախկին նախագահի վերադարձը չստացվեց: Եվ սա ինչ-որ տեղ լիովին բնական է հատկապես արեւմտյան ժողովրդավարությունների համար, քանզի առողջ ու դինամիկ համակարգերում նախկին նախագահները պահանջված չեն լինում: Մարդիկ ընկալում են այնպես, որ 5 տարին լիովին բավարար է հասարակության հույսերն արդարացնելու համար, եւ եթե այդ շրջանում դրական արդյունքները կաղում են, նախկին նախագահին կրկին վստահել պետք չէ: Ի վերջո, Սարկոզին անկարող գտնվեց վերընտրվել նույնիսկ գործող նախագահի կարգավիճակով, ուստի նրա պարտությունն այս անգամ լիովին օրինաչափ էր:
Հետաքրքիր է նաեւ մեկ այլ հանգամանք, որ ներկուսակցական պայքարում Սարկոզիի հետ մրցում էին նրա նախկին ենթակաները` վարչապետն ու առանցքային նախարարներից մեկը: Ժողովրդավարության, քաղաքական հասուն համակարգի մի վկայություն, որը միանգամայն խորթ է Հայաստանում:
Մեր երկրում նախկին նախագահներից ակտիվ քաղաքականություն շռնդալից կերպով վերադարձավ միայն Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը: 10-ամյա լռությունից հետո առաջին նախագահը քաղաքական դաշտը գտավ լիովին ամայացած` իր մուտքով քաղաքական պայքարին նոր ավյուն հաղորդելով: Թեեւ Տեր-Պետրոսյանի շուրջ ընդդիմության բեւեռի բացարձակ համախմբում տեղի չունեցավ, սակայն թե՛ ընտրությունների արդյունքները, թե՛ օտարերկրյա դիտորդներն ու դիվանագետների գաղտնի զեկուցագրերը պնդում են, որ առաջին փուլում Տեր-Պետրոսյանը ստացել էր ավելի քան 35 տոկոս` ի հեճուկս պաշտոնական 21-ի: Հատկանշական է, որ ՀՀ առաջին նախագահի քաղաքական հաջող վերադարձն ապահովված էր թե՛ նրա անձնական ունակություններով, թե՛ քաղաքական նպաստավոր դասավորությամբ: Ի դեպ, Տեր-Պետրոսյանի դեմ, ինչպես Սարկոզիի պարագայում, պայքարում էին նրա նախկին վարչապետն ու ազդեցիկ նախարարը: Իսկ նախագահի պաշտոնը զբաղեցրած մեկ այլ գործիչ` Ռոբերտ Քոչարյանը, այդպես էլ վճռականորեն չհեռացավ ակտիվ քաղաքականությունից` ամեն առիթով հայտնելով իր տեսակետը եւ ըստ մամուլի հրապարակումների` զարտուղի ճանապարհներով ներգրավված լինելով գործընթացներում: Բայց եւ այնպես, Քոչարյանի վերադարձը պետության առաջին դեմքի կարգավիճակին լիովին բացառված է: Մեկ տարի անց Սերժ Սարգսյանը հրաժեշտ կտա իր ներկայիս պաշտոնին, սակայն արդեն ամեն ինչ արել է՝ իշխանության լծակները բաց չթողնելու համար` հաստատ իմանալով, որ հաղթական վերադարձ չի ստացվելու:
Ն. Հովսեփյան
.gif)
