ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ՖԻՆԱՆՍԱՎՈՐՈՒՄ Է ԳՐԱԿԱՆ ՌԱԲԻՍԸ

2018 թվականին պետական պատվերով եւ աջակցությամբ հրատարակելու նպատակով ՀՀ մշակույթի նախարարությունը մրցույթ է հայտարարել՝ իրավաբանական անձանցից ընդունելով հայտեր հետեւյալ ուղղություններով՝ հանրագիտարանային գրականություն, Հայաստանի պատմություն եւ հայ մշակույթը ներկայացնող հանրամատչելի գրականություն, մեր մեծերին եւ նրանց ժամանակը ներկայացնող գրականություն, հոբելյանական գրականություն, օտարազգի գրողները հայերի եւ Հայաստանի մասին, դասական լեզուներից արված թարգմանություններ (անտիկ գրականություն) եւ այլն:

Նշենք, որ տարիներ շարունակ պետպատվերի շրջանակներում հրատարակվող գրքերի թեման դարձել է աղմուկի առարկա, քանի որ հաճախ այնպիսի բովանդակությամբ գրքեր են ֆինանսավորվում պետության կողմից, որ որեւէ մեկին պիտանի չէ, նույնիսկ եղել են դեպքեր, երբ դրանք մնացել են տպարաններում: Եւ, ամենակարեւորը, պետպատվերով գրքերի տպագրությունը գումարներ գրպանելու առիթ է եղել:
ՀՀ մշակույթի նախարար Արմեն Ամիրյանը, հակադարձելով այս պնդումներին, հայտարարել է, թե «Դրանք ընդամենը ենթադրություններ են, որեւէ փաստարկված, ապացուցված չարաշահման դեպքի մասին մենք չենք կարող խոսել: Ես պարզապես պետք է խոսեմ մոդելի փոփոխության մասին, որովհետեւ այն ձեւաչափը, որով տրամադրվում էր ե՛ւ աջակցությունը, ե՛ւ պետպատվերով հրատարկվող գրքերի ցանկն էր որոշվում, այս պահին այնքան էլ նպատակահարմար չէ»:
«Ժողովուրդ»-ը թեմայի շուրջ զրուցել է «Անտարես» հրատարակչության տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանի եւ ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանի հետ:
«Անտարես» հրատարակչության տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյան
-Պարո՛ն Մարտիրոսյան, արդյո՞ք պետպատվերով գրքեր հրատարակելու մոդելի փոփոխությունը արդյունավետ կլինի մեզ համար, եւ, առհասարակ, այդ մեթոդը կգօրծի՞ մեր երկրում, թե՞ ոչ:
-Ես չգիտեմ, թե պարոն Ամիրյանն ինչպես է փոխելու, բայց այն, ինչը որ մենք էինք ասում, մեր կարծիքն էր: Առաջարկում էինք տարրական 1+1=2 բան: Ասում էինք, որ քանի դեռ կֆինանսավորես կոշիկի արտադրություն ու չես ֆինանասավորի կոշիկի սպառում, ապա այդ կոշիկները կարտադրվեն վատ որակի ու կլցվեն պահեստները: Նույնը վերաբերում է գրքերին: Եթե դու սկսում ես ֆինանսավորել գրքերի արտադրությունը, ապա համոզված եղեք՝ գրքերի մեջ ավելի շատ խոտան կարելի է չարաշահել, քան կոշիկի կամ երշիկի մեջ: Գրքի նկատմամբ վատ են վերաբերվում, մարդիկ գիրքը ձեռքը աղջկա չեն մոտենում: Աղջիկները վատ են նայում գիրք կարդացող տղաներին… Սա դեբիլացվող, դեգրադացվող հասարակության մոդելն է, որտեղ գնահատվում է ոչ թե գիտելիքը, այլ լռելու, հարմարվելու կարողությունը: Չինովնիկներին ընդունել այս սկզբունքով, աշխատակիցների ընդունել տարբեր ձեռնարկություններում զանգով: Այսօր մենք առնվազն 200 տարի հետ ենք շպրտվել ֆեոդալիզմի մեջ, որովհետեւ մեր բոլոր հարաբերությունները ֆեոդալական են, երբ կապիտալն ազատ չի, ապա դա ֆեոդալիզմի վառ ապացույց է:
-Ի՞նչ եք Դուք առաջարկում:
-Պետք է ֆինանսավորել պահանջարկը, որը նշանակում է այնպես անել, որ սպառողն ունենա գիրք: Ինչի Վրաստանի հյուրանոցներում կլինեն գրադարաններ, իսկ Հայաստանի ոչ մի հյուրանոցում նման բան չենք տեսնի, որովհետեւ Հայաստանում գրքի պահանջարկ չկա: Հայաստանի իշխանութունը աշխարհին ցույց է տվել, որ Հայաստանը խորովածանոց է, ոչ թե ինտելեկտուալ վայր: Ես չգիտեմ՝ Արմեն Ամիրյանն ինչ է ուզում անել, որովհետեւ այն, ինչի մասին մենք խոսել ենք մեկ տարի առաջ, երբ նա նոր էր նշանակվել մշակույթի նախարար, եւ խոսել ենք դրանից հետո, դա մեզ ցույց է տալիս, որ պարոն Ամիրյանը, լինելով քաղաքական գործիչ, տարբեր ուժերի ազդեցությունն է ուզում չեզոքացնել, փորձել լավ լինել տարբեր ուժերի ներկայացուցիչների հետ: Ի՞նչ է նշանակում գրքեր հրատարակել պետության աջակցությամբ կամ պատվերով, դա նշանակում է, որ պետությունը մասնակցում է մրցակցության խաթարմանը: Անունը դրել են ինտելեկտուալ պրոդուկտ ու մտել են, այս շուկայի հերն անիծում են: 20 տարի լափվել են այս փողերը, տվել են հիմար, չկայացած մարդկանց, տվել են իրենց բարեկամներին:
Մեր երկրում, բացի գողականից, ոչ մի այլ բան չի զարգանում: Դե՛, իհարկե, կարելի է կոսմետիկ ձեւերով ասել՝ մենք այս կանենք, այն կանենք, մի հատ նայե՛ք՝ ի՞նչ է ֆինանսավորում: Ինձ ցույց տվե՛ք Հայաստանի հեռուստատեսությունում որեւէ ծրագիր, որը լինի գրքի բովանդակությունից, չկա: Իսկ վրացական հեռուստաընկերություններում չկա հեռուստատեսություն, որը չունենա գրքի բովանդակությունից խոսող հեռուստահաղորդում: Մենք չենք ունեցել որեւէ նախարար, ով հեռուստատեսությամբ խոսի գրքի բովանդակությունից, իսկ Վրաստանում չկա որեւէ նախարար, որ չխոսի գրքի բովանդակությունից: Մեզ նման ժողովուրդ էր, բայց 2003 թվականից ունեցավ գիտելիքով ղեկավարություն, իսկ մենք ունեցանք Ռոբերտ Քոչարյանի նման նախագահ, ով ասում էր, որ գիրք կարդալ չի սիրում: Ունեցանք Սերժ Սարգսյան, որ երկու տարի առաջ եւ հետո նույն գրքերը նույն ձեւ շարած էին գրասեղանին: Ունեցանք այն, ինչ հիմա ունենք: Այս վիճակում ի՞նչ կոսմետիկական լուծումների մասին կարող է խոսք գնալ: Դա անուղղելի է:
Մեկ տարի է՝ Արմեն Ամիրյանը նախարար է, ցույց տվեք ինձ մի գրադարան, որտեղ համալրվել են գրքեր: Մենակ ուզենալը, ցանկանալը, հայրենասեր լինելը հարցի լուծում չէ: Պետք է թքել մնացած քաղաքական հոսանքների վրա: Սա պատերազմ է գիտելիքի ու տգիտության միջեւ, ու տգիտությունը հաղթում է:

ԱԺ ԲՀԿ պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյան

-Տիկի՛ն Զոհրաբյան, Ձեր կարծիքով՝ պետպատվերով գրքեր հրատարակելու մոդելի փոխվելը արդյունավետ կլինի մեր երկրում: Ի՞նչ է դա իրենից ենթադրում:
-Գրականության ոլորտում պետպատվերի համակարգն ամբողջությամբ պետք է վերանայվի: Ես քանիցս ասել եմ, հիմա եւս կրկնում եմ՝ պետպատվերը սոցիալական նպաստ չէ, որ մեր հարկատուների հաշվին տպագրվեն սոցիալապես անապահով, անտաղանդ գրողներ, բանաստեղծներ: Այսօր պետպատվերով տպագրվող գրականության 90%-ը գրական աղբ է: Պետությունը բացառիկ դեպքերում պետք է հովանավորի գրականությունը, տաղանդավոր երիտասարդների ստեղծագործությունները: Որքան էլ իմ խոսքը հերթական անգամ իմ դեմ հանի գրական միջակությունների հսկայական բանակը, ասել եմ եւ պնդում եմ՝ ավելի լավ է ամբողջ պետպատվերի համար նախատեսված գումարը տան եւ տպագրեն մեկ-երկու տաղանդավոր երիտասարդի ստեղծագործություն, ինչպես նաեւ տպագրեն մի քանի լեզուներով, քան տպագրել 30 գրական միջակության խոտան: Այս ամբողջ համակարգը պետք է վերանայվի: Ես, որպես հարկատու, չեմ ցանկանում, որ իմ հարկերի հաշվին պետությունը տպագրի գրական խոտան, որովհետեւ ինձ համար նույնքան վտանգավոր է, ինչքան ջերմոցային գազերը, որոնք ախտոտում են մեր կենսոլորտը:

Զրուցեց ԼԻԴԱ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆԸ

 
ՇԱՏ ՀԱՐՑԵՐՈՒՄ ԿԱՐՈՂ ԵՄ ԱՎԵԼԻ ԻՆՔՆԱՎՍՏԱՀ ԼԻՆԵԼ

Երգչուհի Լիդուշիկը վերջերս բոլորեց 18 տարին: Երբեմնի փոքրիկ երգչուհին արդեն չափահաս աղջիկ է, որն այժմ կառուցում է ապագայի ծրագրեր: «Ժողովուրդ»-ի հետ զրույցում Լիդուշիկը պատմել է առաջիկա ծրագրերի եւ արտերկրում ուսում ստանալու ցանկության մասին:

-Լիդուշի՛կ, տեւական ժամանակ է՝ պասիվ եք:
-Սեպտեմբերին ունենք համերգային շրջագայություններ, տեսահոլովակներ, բայց դեռ հստակ բաներ որոշված չեն, ինչպես նաեւ ունենք արտերկրից հրավերքներ, որոնք դեռ հաստատված չեն: 2014թ. մենահամերգից հետո ցանկություն ունեմ եւս մեկ անգամ մենահամերգ ունենալ Հայաստանում:
-Գիտենք, որ ցանկություն ունեք կրթությունն արտերկրում շարունակելու: Ո՞ր երկրում կցանկանաք միաժամանակ ապրել եւ սովորել:
-Որտեղ ուզում է լինի, կրթությունս հաստատ երաժշտական ուղղությամբ կշարունակեմ, գուցե ընտրեմ ռեժիսուրա կամ դերասանի մասնագիտություն, բայց հաստատ կընտրեմ այնպիսի մասնագիտություն, որը կօգնի ինձ երգարվեստում: Ճիշտ է՝ ցանկությունս մեծ է դրսում սովորելու, բայց հստակ դեռ չեմ որոշել՝ Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում, թե Ռուսաստանի Դաշնությունում: Դրա հետ միասին մտածում եմ Հայաստանից գնալը արդյո՞ք չի խանգարի իմ գործունեությանը, եթե ես դրսում սովորեմ: Չգիտեմ, դեռ մեկ տարի ունեմ՝ լիովին կողմնորոշվելու համար:
-Ձեր պրոդյուսինգով զբաղվում է Ձեր տատիկը: Արդյո՞ք անհամաձայնություն լինում է Ձեր մեջ, եւ ի՞նչ լուծում են դրանք ստանում:
-Շատ հարցերում կարող եմ լինել ավելի ինքնավստահ, ավելի ինքնուրույն, երբ տատիկս իմ կողքին է: Նրա հետ միշտ հանգիստ եմ, հաճելի է, երբեմն առանց իր ներկայության ոչինչ չի ստացվում: Իհարկե, գործնական առումով վեճեր լինում են, որին ներկա է լինում իմ ամբողջ ստեղծագործական թիմը, եւ, ի վերջո, երկար քննարկումներից հետո գալիս ենք ընդհանուր հայտարարի:

Լ. ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ