Պատգամավորները կնահանջեն. ֆեյքերի դեմ օրինագիծը չի ընդունվի

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքի նախագծի ճակատագիրն արդեն որոշված է: Հավանաբար, այն հետ կկանչվի:

armlur.am -ի տեղեկություններով՝ նախագծի հեղինակ պատգամավորներից մի քանիսն արդեն ԱԺ իրենց գործընկերներին տեղեկացրել են, որ համաձայն չեն նախագծի հետ և ստորագրելիս չեն պատկերացրել, թե ինչի տակ են ստորագրում: Պարզապես գործընկերային փոխհարաբերությունները չփչացնելու մղումով են միացել նախագծին՝ չխորանալով մանրամասների մեջ:

Նշենք, որ նշված օրինագծի տակ ստորագրել են ՀՀԿ-ից Արփինե Հովհաննիսյանը, Դավիթ Հարությունյանը,  «Ժառագությունից»՝ Թևան Պողոսյանը, ԲՀԿ-ից՝ Էլինար Վարդանյանը, Նաիրա Զոհրաբյանը, ՀՅԴ-ից՝ Արմեն Ռուստամյանը, ՀԱԿ-ից՝ Ստեփան Դեմիրճյանը, Գագիկ Ջհանգիրյանը, ՕԵԿ-ից՝ Հեղինե Բիշարյանը և անկախ պատգամավոր Էդմոն Մարուքյանը: Իսկ հեղինակը Արփինե Հովհաննիսյանն է:

Հիշեցնենք, որ համացանցի կեղծ օգտատերերի դեմ պայքարին միտված օրինագիծը հարուցել է լրագրողական դաշտի դժգոհությունը, քանի որ օրենքի նախագծում մի շարք սողանցքեր կան. հասկանալի չէ, թե, ի վերջո, ով է համարվում կեղծ օգտատեր, ինչ ուղիներով պետք է նրան հայտնաբերել ու պատժել, և ամենակարևորը, որն է համարվում լրատվամիջոց: Միայն հստակ է, որ ֆեյքերի գրած մեկնաբանությունները չհեռացնելու համար լրատվամիջոցը պետք է պատասխանատվություն կրի:

ՀԱԿ խմբակցության պատգամավոր, օրինագծի համահեղինակներից Գագիկ Ջհանգիրյանը armlur.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ մեր հարցին կարող է պատասխանել միայն մարտի 31-ի լսումներից հետո, քանի որ այդ օրը նախատեսված են օրինագծի հետ կապված լսումներ:

Զրուցեցինք նաև օրինագծի մեկ այլ համահեղինակ, ԱԺ պատգամավոր Էդմոն Մարուքյանի հետ: Վերջինս ասաց, որ այս պահին  հետ կանչի վերաբերյալ խոսք չկա: «Ես տեղյակ չեմ, որ օրինագծի հեղինակներից որևէ մեկը հետ վերցնի իր ստորագրությունը»,-եզրափակեց Մարուքյանը:

Օրենքի նախագծի տարբերակը՝ ստորև

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 
ՕՐԵՆՔԸ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հոդված 1. Հայաստանի Հանրապետության 1998 թվականի մայիսի 5-ի քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1-րդ հոդվածում՝

1) 9-րդ մասը լրացնել հետեւյալ բովանդակությամբ նախադասությունով. «Տեղեկատվության հեղինակը համարվում է անհայտ, եթե շահագրգիռ անձը, գործադրելով ողջամիտ ջանքեր, չի կարող նույնականացնել հեղինակին՝ անկախ այն հանգամանքից, թե որտեղ է տեղ գտել վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղեկատվությունը:»:

2) լրացնել 9.1-ին, 9.2-րդ, 9.3-րդ, 9.4-րդ, 9.5-րդ եւ 9.6-րդ մասերով.

« 9.1. Լրատվական գործունեություն իրականացնողը ազատվում է վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղեկատվությունը վերարտադրելու համար պատասխանատվությունից, եթե ներկայացնում է վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղակատվության հեղինակին նույնականացնող տվյալներ:

9.2. Զրպարտության կամ վիրավորանքի դեպքում անձը կարող է հրապարակային էլեկտրոնային կայքի իրավատիրոջից պահանջել հեռացնել իրավատիրոջ կայքում տեղ գտած զրպարտություն կամ վիրավորանք պարունակող մեկնաբանությունը: Իրավատերը պարտավոր է վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող մեկնաբանությունը հեռացնել պահանջը ներկայացնելուց հետո՝ անհապաղ բայց ոչ ուշ, քան 12 ժամվա ընթացքում:

9.3. Սույն հոդվածի իմաստով հրապարակային էլեկտրոնային կայք է համարվում, այն կայքը, որը համացանցի միջոցով հասանելի է անսահմանափակ թվով անձանց, ունի որոշակի հասցե, պարունակում է լրատվական կամ այլ բնույթի տեղեկատվություն` անկախ տեղեկատվության թարմացման պարբերականությունից, պահման ժամանակի տեւողությունից եւ այլ չափանիշներից:

9.4. Սույն հոդվածի իմաստով հրապարակային էլեկտրոնային կայքի իրավատեր է համարվում այն անձը, ով ունի մեկնաբանությունը հեռացնելու իրավունք եւ տեխնիկական հնարավորություն:

9.5.Համապատասխան լրատվության միջոցը պատասխանատվություն է կրում էլեկտրոնային կայքում տեղ գտած վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող մեկնաբանությունների համար, եթե վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող մեկնաբանությունը հեռացնելու վերաբերյալ պահանջ ներկայացնելուց հետո անհապաղ, սակայն ոչ ուշ քան 12 ժամվա ընթացքում, չի հեռացնում մեկնաբանությունը կամ հրաժարվում է հեռացնել այն:

9.6.  Հրապարակային էլեկտրոնային կայքի իրավատիրոջ կողմից վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող մեկնաբանությունը հեռացնելու վերաբերյալ պահանջը չկատարելու դեպքում տուժողը իրավունք ունի դատական կարգով հրապարակային էլեկտրոնային կայքի իրավատիրոջից պահանջել հետեւյալ միջոցներից մեկը կամ մի քնանիսը`հրապարակային ներողություն խնդրել, հեռացնել վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող մեկնաբանությունը եւ վճարել վիրավորանքի կամ զրպարտության սույն հոդվածով նախատեսված չափի փոխհատուցում` անկախ մեկնաբանության հեղինակին պահանջ ներկայացնելու հանգամանքից»:

Հոդված 2. Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔՈՒՄ ԼՐԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԻ ԸՆԴՈՒՆՄԱՆ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ

ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում (այսուհետ՝Օրենսգիրք) նախատեսվող լրացումները պայմանավորված են այն հանգամանքով, որ վերջին շրջանում լայն տարածում է ստացել  սոցիալական ցանցերում կեղծ օգտատերերի («ֆեյքերի») միջոցով վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղեկատվության տարածումը, որը խախտում է մի շարք անձանց ՀՀ Սահմանադրությամբ եւ միջազգային կոնվենցիաներով պաշտպանվող  անձնական եւ ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքը, արժանապատվության իրավունքը:  Խնդիրը առավել կարեւորվում է նրանով, որ մի շարք լրատվական միջոցներ վերարտադրում եւ տարածում են կեղծ օգտատերերի զրպարտություն  կամ վիրավորանք պարունակող տեղեկատվությունը, դրանք առավել հանրայնացնելով, ինչի հետեւանքով այդ տեղեկատվությունը հայտնի է դառնում նույնիսկ այն անձանց, ովքեր գրանցված չեն սոցիալական ցանցերում: Նշված խնդիրը ներկայումս լուրջ մտահոգություն է առաջացնում ինչպես տեղեկատվական տեխնոլոգիաների առաջատար մասնագետների, բլոգերների մոտ, այնպես էլ համացանցից օգտվող բազմաթիվ անձանց մոտ: Ուստի կարեւոր է սահմանել այն լրատվական միջոցների պատասխանատվությունը, որոնք տարածում են կեղծ օգտատերերի  հրապարակումները եւ մեկնաբանությունները:

Նախագծով առաջարկվում է Օրենսգրքի 1087.1-ին հոդվածի 9-րդ մասում նախատեսել, թե ով է համարվում  անհայտ հեղինակ այն դեպքում, երբ լրատվական գործունեություն իրականացնողը տարածել է վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղեկատվություն, եւ տեղեկատվության հեղինակը հայտնի չէ:  Հարկ է նշել, որ նման սահմանումը առավել հստակություն կմտցնի գործող իրավակարգավորման մեջ եւ հնարավորություն կտա խուսափել մի շարք գործնական խնդիրներից: Միեւնույն ժամանակ նախագծի 1087.1-ին հոդվածի լրացվող 9.1-ին մասում սահմանվում է, որ լրատվության միջոցը ազատվում է վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղեկատվությունը վերարտադրելու համար պատասխանատվությունից, այն դեպքերում, երբ ներկայացնում է վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող տեղեկատվության հեղինակին նույնականացնող տվյալներ: Նման կարգավորմամբ լրատվական գործունեություն իրականացնողը կազատվի անհայտ հեղինակի՝ զրպարտություն կամ վիրավորանք պարունակող տեղեկատվության վերատադրելու համար պատասխանատվությունից, եթե ներկայացնի տեղեկատվության իրական հեղինակին նույնականացնող տվյալներ:

Նախագծով առաջարկվող նորույթն են  1087.1 հոդվածի 9.2-րդ, 9.3-րդ, 9.4-րդ, 9.5-րդ, 9.6-րդ մասերով նախատեսված լրացումները, որոնց համաձայն լրատվության միջոցը պատասխանատվություն է կրում իր էլեկտորոնային կայքում տեղ գտած, անհայտ հեղինակների վիրավորանք կամ զրպարտություն պարունակող մեկնաբանությունների  համար: Նշված կարգավորումը համապատասխանում է  նաեւ Մարդու Իրավունքների Եվրոպական դատարանի մոտեցումներին («Renaud V France», «Delfi AS vs Estonia» եւ այլն): Մասնավորապես, 2013 թվականին «Delfi AS vs Estonia» գործի շրջանակներում Եվրոպական դատարանը նշել է, որ դիմումատու ընկերությանը իր լրատվական կայքում տեղակայված նյութերի առնչությամբ ընթերցողների կողմից արված զրպարտչական մեկնաբանությունների համար քաղաքացիաիրավական պատասխանատվության ենթարկելը չի հակասում Եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածով պաշտպանվող խոսքի ազատության իրավունքին (դիմումատու ընկերությունն Էստոնիայում լրատվական գործունեություն իրականացնող եւ հանրային լայն շրջանակներին հայտնի Դելֆի ընկերությունն է): Միեւնույն ժամանակ Դատարանը նշել է, որ դիմումատու ընկերությանը քաղաքացիաիրավական պատասխանատվության ենթարկելը համաչափ եւ հիմավորված է, քանի որ մեկնաբանությունները ծայրահեղ վիրավորական են, ընկերությունը ոչինչ չի ձեռնարկել այդ մեկնաբանությունները հեռացնելու համար, ինչպես նաեւ ստացել է եկամուտ այդ մեկնաբանությունների համար, քանի որ այդ մեկնաբանություններից էր կախված ընկերության գովազդային եկամուտը: Բացի  վերոգրյալից դատարանը սահմանել է, որ համաչափ չէ զրպարտչական մեկնաբանությունների հեղինակների նույնականացման պարտականությունը տուժողի (գործի շրջանակներում) վրա դնելը:  Այսպես՝ դատարանը սահմանել է. «Հաշվի առնելով պետությունների 8-րդ հոդվածով սահմանված  պոզիտիվ պարտավորությունները, որոնք ընդգրկում են անհատների միջեւ շփման ոլորտում անձնական կյանքի նկատմամբ հարգանքի ապահովման չափանիշների սահմանումը՝ Դատարանը համոզված չէ, որ միայն զրպարտչական մեկնաբանությունների հեղինակների դեմ հայտ ներկայացնելու չափանիշը (ինչպես առաջարկում է դիմողը) այս գործում  կապահովի տուժող անձի անձնական կյանքի պաշտպանությունը: Ինչպես նշվել է,  դիմող ընկերությունը ընտրությունն էր թողնել ոչ գրանցված օգտատերերի մեկնաբանությունները եւ այդպիսի վարքագծով ենթադրվում է, որ այն իր վրա վերցրել է որոշակի պատախանատվություն մեկնաբանությունների համար:»:

Այսպիսով ՝ կարելի է ամրագրել, որ նախագծով առաջարկվող կարգավորումը ոչ միայն կլուծի ներկայումս լայնորեն տարածում գտած խնդիրները, այլ նաեւ համապատասխանում է Եվրոպական դատարանի արտահայտած դիրքորոշմանը: