Շրջանառության մեջ դրված ընտրական օրենսգրքի նախագծով առաջարկվող համամասնական ընտրակարգի վերաբերյալ մինչ օրս ընդդիմության ներկայացուցիչները բացառապես միայն բացասական կարծիք են հայտնել:
Այն հանգամանքը, որ ՀՀ իշխանություններն իրենց համար ամենանախընտրելի տարբերակը պետք է առաջարկեին, կարծում ենք՝ ինքնին հասկանալի է: Ընդդիմադիր կուսակցությունների ներկայացուցիչները եւս, եթե իրենք իշխանություն լինեին, իրենց համար նախընտրելի տարբերակն էին առաջարկելու: Ուստի մի կողմ թողնենք այն մոտեցումը, որ եթե իշխանություններն են առաջարկել, ապա այդ համակարգը միայն իրենց կարող է ձեռնտու լինել, իսկ մյուսները դրանից տուժելու են: Եթե այս մոտեցումը հարյուր տոկոսանոց լիներ, ապա ՀՀ իշխանությունները պետք է պահպանեին գործող ընտրական համակարգը, քանի որ այն փորձված է, եւ դրա հաշվին ներկայիս իշխանությունները 18 տարի է՝ վերարտադրվում են:
Ինչպես հայտնի է՝ Աժ ընտրությունները պետք է անցկացվեն համամասնական ընտրակարգով: Իշխանություններն առաջարկում են համամասնական ընտրակարգի այնպիսի մոդել, որը իր մեջ ներառում է նաեւ մեծամասնական ընտրակարգը: Այսպես, խորհրդարանում տեղերի համար պայքարող կուսակցությունները եւ դաշինքները ԿԸՀ-ին պետք է ներկայացնեն իրենց համամասնական ցուցակը, որին տրվել է «համապետական» անվանումը: Դրանից բացի՝ քաղաքական ուժերը ԿԸՀ-ին պետք է ներկայացնեն իրենց «տարածքային» ցուցակները, որոնցում նշվում է, թե հանրապետության 13 ընտրատարածքներից յուրաքանչյուրում տվյալ քաղաքական ուժը ում թեկնածությունն է առաջադրում: մեկ ընտրատարածքում քաղաքական ուժը պետք է առաջադրի նվազագույնը 5 թեկնածու, բայց ոչ ավել, քան 10 հազար ընտրողի կտրվածքով մեկ թեկնածուից: Այլ կերպ ասած՝ 5-ից 20 թեկնածուների մասին է խոսքը:
Քվեարկության ժամանակ ընտրողին տրվելու է ընտրություններին մասնակցող քաղաքական ուժերի թվով քվեաթերթիկ եւ երկու ծրար: Քվեաթերթիկներից յուրաքանչյուրը վերաբերելու է մեկ քաղաքական ուժի: Քվեաթերթիկների մի երեսին նշված է լինելու տվյալ ուժի անունը եւ համամասնական ցուցակի առաջին երեք անունները, իսկ մյուս կողմում այբենական կարգով ներկայացված են լինելու տվյալ ընտրատարածքում այդ կուսակցության կամ դաշինքի առաջադրած թեկնածուները: Ընտրողը նախընտրելով այս կամ այն քվեաթերթիկը՝ իր ձայնը մեխանիկորեն տալիս է տվյալ քաղաքական ուժին, սակայն նա կարող է քվեաթերթիկի մյուս կողմում կոնկրետ թեկնածուի դիմաց նշում կատարել: ԱԺ մանդատները բաշխվում են հետեւյալ կերպ. անցողիկ շեմը /որը կուսակցությունների դեպքում լինելու է 5, իսկ դաշինքների դեպքում՝ 7 տոկոս/, հաղթահարած քաղաքական ուժերին հասնելիք մանդատների կեսը տրվելու է «համապետական» ցուցակի թեկնածուներին, իսկ մյուս կեսը` ընտրատարածքներում առաջադրված առավել ձայներ ստացածներին:
Այս համակարգի հետ կապված ընդդիմության կողմից նշվում է հետեւյալ խնդիրը, որ այդպիսով իշխանություններն ամեն ընտրատարածքում կարող են տեղի օլիգարխներին եւ քրեական հեղինակություններին առաջադրել եւ նրանց օգտին տրված քվեներով վերահսկել, թե ով որքանով է իր խոստումը կատարել: Այս փաստարկի խոցելիությունը կայանում է նրանում, որ ընդդիմությունը ամեն դեպքում հաջողության հասնելու մեկ ճանապարհ ունի, պետք է կարողանա օլիգարխների եւ քրեական հեղինակությունների ազդեցությունը ընտրողների վրա նվազեցնել եւ հասնել այն բանին, որ մարդիկ անտեսեն ճնշումներն ու իրենց ձայնը տան ընդդիմադիր քաղաքական ուժին: Հակառակ դեպքում կապ չունի, թե իշխանությունները ինչ համակարգով ընտրությունները կկազմակերպեն, նրանք մշտապես հնարավորություն կունենան նույն օլիգարխների եւ քրեական հեղինակությունների միջոցով ընտրողների վրա ազդել եւ մշտապես կգտնեն այն ձեւը, որով նրանք կվերահսկեն, թե ով որքանով է իր խոստումը կատարել:
Համամասնական եւ մեծամասնական ընտրակարգի խառնուրդ հանդիսացող առաջարկվող մոդելը Հայաստանի ընդդիմադիր կուսակցությունների համար մեկ այլ վտանգ է պարունակում, որի մասին նրանք ուղղակի չեն կարող արտահայտվել: Բանն այն է, որ ընդդիմադիր կուսակցությունների մեծ մասը ձեւավորված է մեկ անձի շուրջ: Նախորդ ընտրություններում այդ գործոնը նրանց չի խանգարել: Առաջարկվող կարգով, սակայն, նրանք պարտադրված են լինելու ընտրատարածքներից յուրաքանչյուրում առնվազն հինգական թեկնածու առաջադրել: Սա այն դեպքում, երբ ընդդիմադիր կուսակցություններից շատերը 41 ընտրատարածքներում մեծամասնական ընտրակարգով մեկական թեկնածու չէին կարողանում առաջադրել, իսկ այժմ նրանք պետք է միանգամից 65 հոգու առաջադրեն: Իսկ որպեսզի տվյալ թեկնածուները կուսակցությանը ձայներ ապահովեն, նրանք պետք է անհատականություններ լինեն:
Այլ կերպ ասած՝ առաջարկվող համակարգը փոքր եւ միակենտրոն կուսակցություններին փաստացի ընտրություններին մասնակցելու հնարավորություն չի տալիս: Իսկ եթե անգամ մասնակցեն էլ, ապա դա կարող է ձեւական բնույթ կրել, եւ նրանց պարտությունն էլ կդառնա օբյեկտիվ պայմաններով թելադրված:
Այսինքն՝ եթե իշխանություններն անկշտություն չանեն եւ համաձայնեն բացակայող ընտրողների հարցը լուծել եւ նրանց անունները ընտրացուցակներից հանել, եթե դիտորդների, լրագրողների եւ վստահված անձանց իրավունքները չսահմանափակեն, ապա հնարավոր է նաեւ առանց ընտրակեղծարարությունների կարողանան հաջորդ խորհրդարանում մեծամասնություն ունենալ: Սակայն ՀՀ իշխանություններն ապացուցել են, որ առանց ընտրակեղծարարության իրենք ուղղակի կյանք չունեն, ուստի նրանցից փոխզիջումներ ակնկալելն իրատեսական չէ:
ՎԱՀԱԳՆ ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ
.gif)
