Ինչ փոփոխություններ կլինեն նոր Ընտրական օրենսգրքով

Այսօր եւ վաղը եթե Հայաստանում արտակարգ պատահարներ տեղի չունենան, ապա կարող ենք արձանագրել, որ 2017 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ քվեարկության եւ քվեարկության ամփոփման ողջ գործընթացը կտեսագրվի:

Երեկ մեկնարկած ԱԺ արտահերթ նիստի օրակարգում ընդգրկված հարցերից մեկը վերաբերում էր հենց ՀՀ ընտրական օրենսգրքում իրականացվելիք փոփոխություններին, որոնք բխում են իշխանական կոալիցիայի եւ ոչ իշխանական եռյակի` ԲՀԿ, ՀԱԿ ու ՕԵԿ համաձայնությունից: Ըստ այդմ, նախատեսվում է, որ խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ տեղամասի տարածքը, մուտքը եւ դիմացի հատվածը` 50 մետր շառավղով, պետք է տեսանկարահանվեն եւ իրական (օնլայն) ռեժիմում պետք է համացանցով հեռարձակվեն: Ավելին՝ նախատեսվում է, որ տեսանկարահանված նյութերը ընտրական փաստաթղթերի հետ պետք է պահպանվեն: Մասնավորապես, հիշեցնենք, որ ընտրական փաստաթղթերը պետական արխիվում պահպանվում են հինգ տարի` մինչեւ հաջորդ նախագահական կամ խորհրդարանական ընտրությունների տեղի ունենալը: Սակայն ամենակարեւոր խնդիրը, որն ընդդիմադիր քաղաքական ուժերը պետք է կարողանան լուծել, Հայաստանի բոլոր երկու հազար տեղամասերում վերահսկողություն ունենալն է: Այդ վերահսկողության առկայության դեպքում հնարավոր կլինի թոթափել ընտրողների շրջանում վախն առ այն, թե իբր այդ տեսախցիկներով իր քվեարկությունը վերահսկելու են: Իսկ առանց վերահսկողության ընտրողները տեսախցիկների ներքո կգնան տեղամաս եւ կքվեարկեն իշխանությունների օգտին:

Իրականում եթե ընդդիմադիր քաղաքական ուժերը կարողանան ընտրական բոլոր տեղամասերը վերահսկել, ապա տեսախցիկների գործոնն ընդամենը կդառնա լրացուցիչ փաստական տվյալների շտեմարան: Այլ կերպ ասած՝ բոլոր այն դեպքերում, երբ ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի վստահված անձինք տեղամասերում վերահսկողություն կիրականացնեն, եւ այդ ընթացքում օրինախախտումներ տեղի կունենան, նրանք հնարավորություն կունենան իրենց հետ տեղի ունեցածն ապացուցել` վեր հանելով այդ տեղամասի տեսագրությունները:
Հաջորդ խնդիրը, որը այս փոփոխություններով փորձ է արվում լուծել, ընտրողների կողմից ստորագրված ընտրական ցուցակները հրապարակելն է: Նախկինում, մինչեւ ընտրողների ստորագրած ցուցակները «գաղտնի» փաստաթուղթ դարձնելը, ինչը տեղի ունեցավ 2003-ի նախագահական ընտրություններից հետո, ընտրողների ստորագրած ցուցակների պատճենները փակցվում էին տեղամասերում: ԸՕ փոփոխություններով ստորագրված ընտրական ցուցակները քվեարկության հաջորդ օրը կսկանավորվեն եւ կտեղադրվեն ԿԸՀ կայքում ու ցանկացողները հնարավորություն կունենան դրանք բեռնել եւ ուսումնասիրել:

ԸՕ ներկա փոփոխություններով առաջարկվում է ներդնել հատուկ վարչարարությունը` ուրիշի փոխարեն քվեարկության մասին դիմում ներկայացնելու դիմումներ ներկայացնելու համար: Այլ կերպ ասած՝ ընտրողը, կուսակցության վստահված անձը կամ ընտրական հանձնաժողովի անդամը եթե տվյալներ ունեն ուրիշի փոխարեն քվեարկության մասին, նրանք կարող են ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովին գրավոր դիմում ներկայացնել: Այս «նորամուծության» խոցելի կողմերից մեկն այն է, որ դիմումատուն նախազգուշացվելու է սուտ մատնության համար ՀՀ քրեական օրենսգրքով նախատեսված պատասխանատվության մասին: Այլ կերպ ասած՝ եթե ՀՀ որեւէ քաղաքացի չհիմնավորված դիմում ներկայացնի առ այն, որ Հայաստանից բացակայող ինչ-որ մեկի փոխարեն ուրիշը քվեարկել է, բայց պարզվում է՝ բերված տվյալներն իրականությանը չեն համապատասխանել, ապա նա կարող է պատասխանատվության ենթարկվել` ընտրակեղծարարության մասին սուտ տվյալներ հաղորդելու համար:

Այսինքն՝ սուտ մատնության համար նախազգուշացնելը կարող է զսպիչ գործոն հանդիսանալ, որպեսզի ուրիշի փոխարեն քվեարկության մասին տվյալներ ունեցողները մի պահ մտածեն, նոր դիմում ներկայացնեն: Մյուս կողմից էլ, եթե այդպես չլինի, ապա ամենեւին էլ բացառված չէ, որ բազմաթիվ մարդիկ կգտնվեն, որոնք հենց այնպես` առանց կոնկրետ փաստի, դիմումներ կներկայացնեն իրենց հայտնի բացակայողների փոխարեն քվեարկելու մասին, եւ արդյունքում ընտրական ողջ գործընթացը շիլաշփոթի կվերածվի:

Ինչեւէ, կարող ենք հերթական անգամ արձանագրել, որ արդար եւ թափանցիկ ընտրությունների երաշխիքը լինելու է ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի կողմից տեղամասերն ամբողջությամբ վերահսկելը, ինչի մասին վերջին երկու տարիներին պարբերաբար խոսվում է:

ՎԱՀԱԳՆ ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ