Նախարարի պայծառ ցանկությունները պետք է ունենան հիմք. ընթերցանությանը խթանելու վերաբերյալ Արմեն Մարտիրոսյանի առաջարկները

ՀՀ մշակույթի նորանշանակ նախարար Արմեն Ամիրյանը իր պաշտոնավարման առաջին օրերին, պատասխանելով լրագրողների այն հարցին, թե որն է լինելու իր առաջին ռադիկալ փոփոխությունը մշակույթի ոլորտում, նշել է, որ գրահրատարակչական ոլորտը պետք է կարգավորվի։ «Գրախանութները պիտի դառնան ընտանեկան հանգստի տեղ, որտեղ մարդը կարող է իր ընտանիքով ոչ միայն գիրք ընթերցել, գիրք գնել, այլեւ ընտանեկան հանգիստը կազմակերպել: Կառավարությունը պետք է որոշակի արտոնություններ նախատեսի այն մարդկանց համար, ովքեր այդ ոլորտում պատրաստվում են ներդրումներ անել»,-ասել է նա։

«Ժողովուրդ»-ը թեմայի շուրջ զրուցել է «Անտարես» հրատարակչության տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանի հետ:

-Պարո՛ն Մարտիրոսյան, նախարարի առաջիկա ծրագիրը որքանո՞վ եք իրատեսական համարում:

-Ժամանակակից աշխարհում գրախանութները հենց այդպիսինն են, բայց նախարարի պայծառ ցանկությունները պետք է ունենան հիմք: Ի՞նչ է պարոն Ամիրյանն անելու, որ կոշիկի խանութների վերածված նախկին գրախանութների տարածքները տրամադրվեն գրքին: Սա հնարավոր կլիներ այն ժամանակ, երբ իրականացվում էր սեփականաշնորհում. պետությունը կարող էր ներդրողի առջեւ պայման դնել` գրախանութը սեփականաշնորհել հնարավոր է միայն այն դեպքում, եթե առնվազն 50 տարի գրախանութն իր պրոֆիլը չփոխի: Բայց գնացքն արդեն գնացել է, քաղաքի կենտրոնից բոլոր գրախանութները դուրս են մղվել: Այնինչ՝ աշխարհի մայրաքաղաքների ամենակենտրոնական տեղերում կգտնեք գրախանութներ. ինչպե՞ս է սա արվում: Իշխանությունը, որը հակված է ինտելեկտամետ քաղաքականություն վարելուն, ներդրողին ասում է` ես քեզ տալիս եմ հողատարածք, բայց դրա որոշակի տոկոսը պետք է լինի, այսպես ասած, ինտելեկտուալ հատված` կլինի դա ուսումնական կենտրոն, գրախանութ թե թանգարան: Արդյոք մեր կառավարությունը կարո՞ղ է հարստահարել ինչ-որ մեկին: Ո՛չ: Որովհետեւ նրանք, ովքեր պետք է հարստահարվեին, այնպես կանեն, որ հաջորդ օրը այդ կառավարությունը չի լինի:

-Վերադառնալով պարոն Ամիրյանի հեռահար նպատակներին` պետք է նկատել, որ մենք այսօր ունենք գրախանութ-սրճարաններ, որոնք, սակայն, լեփ-լեցուն չեն:

-Դա ստուգված տարբերակ է, չի աշխատում: Գրախանութ այցելողը պետք է ստիմուլ ունենա: Իսկ այսօր մենք հասկանում ենք, որ հայաստանցին չի ուզում շփվել գրքի հետ: Արդյոք վարչապետը կամ նախարարը կարո՞ղ են Հայաստանում այնպիսի մթնոլորտ ստեղծել, որ մարդը հավատա` եթե ինքը գիրք չկարդա, ապա պաշտոն չի ունենա, հավատա, որ գիտելիքն է լավ աշխատանք ունենալու երաշխիքը: Քավոր-սանիկ հարաբերությունները հերիք չե՞ն, որ հայաստանցին կրթվելու ստիմուլ չունենա: Իհարկե, պարոն Ամիրյանի մտադրությունները շատ ողջունելի են, եւ մենք պատրաստ ենք աջակցել բոլոր ռեֆորմներին: Բայց առաջին հերթին երկրում պետք է իրավիճակ փոխել: Պետք է նայես Հայաստանի ղեկավարության աչքերին եւ այնտեղ ինտելեկտը փայլի: Եթե նոր կառավարության օրոք ուսուցիչը կարող է հանցագործ, ընտրակեղծարար չլինել, ուրեմն ես հավատում եմ, որ պետք է գրախանութ բացել: Ես կուզենայի, որ այն հարցը, որով պատրաստվում է զբաղվել Արմեն Ամիրյանը, լիներ նաեւ պաշտպանության նախարարի, վարչապետի, ԱԺ նախագահի ու ՀՀ նախագահի ուշադրության կենտրոնում:

-Ընթերցանության խթանմանն ուղղված ի՞նչ կոնկրետ ծրագրեր, տարբերակներ եք տեսնում:

-Օրինակ` Գերմանիան, ընթերցանության խթանման 120 ծրագիր ունի: Գերմանիան համարում է, որ իր երկրի համար ամենամեծ բիզնեսը ընթերցանության զարգացումն է. այդ ոլորտում ամեն ներդրած եվրո Գերմանիային վերադարձնում է 40 եվրո: Կարծում եմ` պետությունը չպետք է մրցակցի իր հարկատուի հետ. դա նույնն է, ինչ ձեր սիրտը սկսի ձեզ հետ մրցակցել: Պետությունը չպետք է գիրք հրատարակի, մի հրատարակչին փող տա, մյուսին` ոչ, կամ մի գիրքը ֆինանսավորի, մյուսը` ոչ. սա հանգեցնում է մրցակցության խաթարման: Հայաստանում տարին երկու գիրք հրատարակող հրատարակչությունը պետության կողմից ֆինանսավորվում է հենց այդ երկու գրքի համար, ընդամենը երկու գրքի համար ֆինանսավորում է ստանում նաեւ տարին 152 գիրք հրատարակող հրատարակչությունը: Ո՞նց կարող է այսպիսի անարդար վիճակ լինել: Ամեն դեպքում, կարծում եմ` ոչ մի գիրք Հայաստանում պետության կողմից չպետք է ֆինանսավորվի: Պետությունը կարող է այդ փողը ուրիշ տեղ ծախսել: Մենք մեր մշակույթը դրսում տարածելու, մեր դեսպանների աշխատանքը այդ հարցում արդյունավետ դարձնելու խնդիր ունենք:

Բացի այդ` պետք է խթանվի ոչ թե առաջարկը, որն անում է պետությունը` ֆինանսավորելով որեւէ հրատարակչության, այլ պահանջարկը: Այսինքն` այդ փողը ինձ տալու փոխարեն պետությունը դա կարող է տալ գրադարանին: Ես կհրատարակեմ, գրադարանը կգնի գիրքը: Թող պետությունը տա այդ գրքի գումարի 30 տոկոսը, մյուս 30 տոկոսը թող գրադարանը տա, 40 տոկոսն էլ հրատարակիչը կէժանացնի: Կստացվի, որ գրադարանում գիրք կա, բայց պետությունը 30 տոկոս է վճարել դրա համար: Գրադարանն էլ կընտրի այն գիրքը, որն իրավամբ իրեն պետք է, ոչ թե սուտ ինտելեգենտի այն գիրքը, որը ֆինանսավորվել է հետեւյալ կերպ. վերջինս խոսել է, ասենք` նախարարի դեմ, նախարարը ֆինանսավորել է այդ գրողին, դրանից հետո նա սկսել է խոսել իրեն ֆինանսավորող իշխանավորի ուզած մարդու դեմ:

Կարծում եմ` ընթերցանությունը խթանելու համար անհրաժեշտ է նաեւ, որ Հայաստանը ռուսալեզու գրականություն սպառողից վերածվի հայալեզու գրականություն սպառողի: Վերջերս այցելեցի որոշ գրախանութներ եւ ցավով նկատեցի, որ ռուսական գրականությունը խնամքով շարված է տեսանելի տեղում, նույնը չեմ կարող ասել հայերեն տարբերակով համապատասխան շարքի մասին: Քանի որ Հայաստանում մի շարք բնագավառներ զարգացում չեն ապրում, չի զարգանում նաեւ այդ բնագավառների լեզուն: Օրինակ` վերջերս ֆուտբոլ էի դիտում եւ ոչ մի բառ չհասկացա. մեկնաբանը չափից շատ էր օգտագործում օտարածին բառեր, օտար տերմիններ: Իսկ որպեսզի լեզվի խնդիրը լուծվի, անհրաժեշտ է զարկ տալ թարգմանական ոլորտի զարգացմանը:

Անհրաժեշտ է նաեւ, որ հանվեն պետության կողմից շնորհվող կոչումները: Այլապես մտավորականին ծառայեցնում ես իշխանությանը, ոչ թե ժողովրդին կամ պետությանը: Չպետք է լինի նախագահի մրցանակ: Փոխարենը կարող է հրատարակչությունը հայտարարել, օրինակ, լավագույն վեպի մրցույթ: Շահը մեծ համբավ ունեցող գրողներ ունենալն է, նոր անուններ գտնելը, որոնց գործերը հրատարակչությունը կթողարկի: Եթե պարոն Ամիրյանը կարող է իմ նշած խնդիրներից օր առաջ ձերբազատվել, ես հավատում եմ, որ մեր գրախանութները այցելուներ կունենան:

Աննա Բաբաջանյան