Ապրիլի 15-ից Նարինե Գրիգորյանի «Հովնան» ներկայացմամբ բացվել է «Թատրոն X» հանրապետական փառատոնը, որն անցկացվում է 9-րդ անգամ: Այն նվիրված է Հայաստանի Հանրապետության Անկախության 25-ամյակին: Երեւանի եւ մարզերի թատրոնների մասնակցությամբ փառատոնը կտեւի մինչեւ մայիսի 9-ը:
«Թատրոն X»-ի առջեւ դրված նպատակների, դրա շրջանակում անցկացվող քննարկում-բանավեճերի արդյունքի եւ թատերական դաշտում տիրող իրավիճակի մասին «Ժողովուրդ»-ը զրուցել է ազգային թատերական ստեղծագործական միավորման եւ փառատոնի նախագահ, թատերագետ Արա Խզմալյանի հետ:
-Պարո՛ն Խզմալյան, տեղյակ ենք, որ լավագույն ներկայացումներն ընտրելու եւ քննարկումներ կազմակերպելու նպատակով ստեղծվել է մասնագիտական հանձնախումբ, որը փառատոնի օրերին կայցելի նաեւ մարզեր: Այնտեղի թատրոններին գոնե այս կերպ հնարավոր լինու՞մ է ձուլել ակտիվ մշակութային կյանքին:
-Մենք արդեն շուրջ մեկ տասնամյակ է` աշխատում ենք այդ ուղղությամբ: Ես միշտ նշել եմ, որ երբ խոսվում է մշակութային ապակենտրոնացման, մարզերի եւ մայրաքաղաքի միջեւ ընդհանուր մշակութային դաշտի ձեւավորման մասին, չպետք է նկատի ունենալ միայն մեկական ակցիաները` հյուրախաղեր, միջոցառումներ եւ այլն. պետք է մեծացնել նաեւ բանավոր շփման, երկխոսության կոնտեքստը:
«Թատրոն X»-ի ընթացքում, օրինակ, մարզերում դիտվում են ներկայացումները եւ տեղում ստեղծագործողների ու հանդիսատեսի մասնակցությամբ կազմակերպվում քննարկումներ, ծավալվում են զրույցներ` այս կերպ տեղի թատրոններին հասու դարձնելով մասնագիտական խոսքը:
-Նշվում է, որ փառատոնը նպատակ ունի բացահայտելու ոլորտում առկա խնդիրները: Հետաքրքիր է` այս ինը տարիների ընթացքում ի՞նչ հիմնական խնդիրներ եք երեւան հանել, եւ որո՞նք են դրանց լուծման եղանակները:
-Ես չեմ ուզում խոսել, ասենք, նյութատեխնիկական բազայի մասին: Հրազդանի թատրոնում, օրինակ, կա հրաշալի մի թատերախումբ, որն աշխատում է ծայրահեղ ծանր պայմաններում: Սա ակնհայտ խնդիր է: Ես կցանկանամ մատնանշել ուրիշ մի բան` ամենամեծ խնդիրը, որը նկատել եմ. ինչո՞ւ մենք չունենք այն թատրոնը, որը կարտացոլի մեր ազգի գոյաբանական խնդիրները:
Մենք ունենք բազմաթիվ ճաշակավոր, արժեքավոր ներկայացումներ, սակայն, իմ պատկերացմամբ, մեր թատրոնի խնդիրը հասարակական եւ ազգային մտահոգություններից կտրված լինելն է: Հաճախ, երբ ասում ենք, թե թատրոնը պետք է արտահայտի ժամանակի խնդիրները, միայն քաղաքականը նկատի չունենք, կարելի է անդրադառնալ մի շարք հոգեբանական թեմաների:
Տեսեք, օրինակ, որքան արդիական է հրաժեշտի թեման. արտագաղթի եւ այլ հանգամանքների պատճառով մենք անընդմեջ հրաժեշտի, բաժանումի պահեր ենք ապրում: Թատրոնը կարող է արծարծել նաեւ հոռետեսության եւ նիհիլիզմի խնդիրը, որը տիրում է մեր միջավայրում: Այնինչ՝ մենք այս թեմաների շուրջ նույնիսկ հարցեր չենք ձեւակերպում:
-«Թատրոն X»-ին մասնակցում են ինչպես պետական թատրոններ, այնպես էլ անկախ թատերախմբեր: Որոշ մասնագետներ, խոսելով, օրինակ, այս տարի «Արտավազդ» մրցանակաբաշխությանը ներկայացած նմանատիպ թատերախմբերից մի քանիսի մասին, կարծիք են հայտնել, որ դրանց շրջանում հաճախ կարելի է հանդիպել ոչ պրոֆեսիոնալների, որոնք ոչ մի կապ չունեն մշակույթի հետ: Դուք ի՞նչ կասեք:
-Ես միանգամայն հակառակ կարծիքին եմ եւ պնդում եմ, որ ամենահետաքրքիր դրսեւորումները հաճախ տեսնում ենք հենց անկախ թատերախմբերում, անտերպրիզային ներկայացումներում: Գաղտնիք չէ, որ խաղացանկային, պետական թատրոնների զգալի մասը վաղուց արդեն հետաքրքրություն չեն ներկայացնում, իսկ այդ թատրոնների ղեկավարները ճիգ ու ջանք չեն խնայում` արդարացնելու պետական թատրոնների գոյությունը: Իհարկե, որոշ պետական թատրոններում հասկացել են, որ հարկավոր է հրավիրել, օրինակ, նոր ռեժիսորների ու դերասանների:
Ժամանակները փոխվել են. մենք ապրում ենք արագ փոփոխվող, խելահեղ պայմաններում, եւ երբ ստեղծագործական կազմը մնում է ստատիկ, այդ միջավայրը սկսում է ճահճանալ: Իսկ, ահա, անկախ թատերախմբերը հավաքվում են կոնկրետ մեկ ներկայացման շուրջ, խաղում են, ցրվում, եւ հավաքվում է նոր խումբ` դինամիկ, ճկուն եւ գործնական: Բացի այդ` այս թատերախմբերի կազմում հիմնականում երիտասարդներ են, որոնք, բնականաբար, ավելի լավ են զգում ժամանակի պահանջները, քան ավագ սերնդի ներկայացուցիչները:
-Պետական թատրոններում, Ձեր պատկերացմամբ, ինչպե՞ս է հնարավոր բարեփոխումներ անցկացնել:
-Դրանց կարիքը, իհարկե, կա, բայց փոփոխությունները կարող են վտանգավոր լինել: Գաղտնիք չէ, որ այդ թատրոնները հսկայական սոցիալական ֆունկցիա են իրականացնում: Անկախ այն հանգամանքից, թե որքանով են այնտեղ աշխատող մարդիկ տաղանդավոր ու հետաքրքիր, քանի դեռ չեն լուծվել նրանց սոցիալական խնդիրները, թատրոնները շարունակելու են մնալ ինչ-որ առումով նպաստատու կառույցներ:
-Ներկայացվում է, որ փառատոնը նպատակ ունի խթանելու քննադատական միտքը, նպաստելու բանավիճային մշակույթի ձեւավորմանը: Հայաստանում հնարավո՞ր է ստեղծագործական թեմաներով օգտավետ բանավեճեր անցկացնել եւ կոնկրետ արդյունք արձանագրել:
-2007-ին, օրինակ, երբ նոր էինք կազմակերպում նման քննարկումներ, դրանք անցնում էին սարսափելի լարված մթնոլորտում. մարդիկ սովոր չէին լսել այլ կարծիք, որին համաձայն չէին: Բանը հասնում էր նույնիսկ անձնական վիրավորանքների: Բայց հիմա նախկին եւ ներկայիս բանավեճերի միջեւ ահռելի տարբերություն կա:
Ի վերջո, պետք է լինի՞ մի հարթակ, որտեղ մասնագետները կկարողանան խոսել գեղարվեստական պրոդուկտի շուրջ. նախկինում գեղխորհուրդների մակարդակով հարցը փակվում էր: Մենք փորձեցինք լինել հենց այդ հարթակը:
Գլխավոր լուսանկարը` «Գրեթերթ»-ի
Աննա Բաբաջանյան
.gif)
