«Նա Աստծո ամենամեծ նվերն էր, որ ես ունեցել եմ իմ ամբողջ կյանքումˋ երաժշտությանը զուգահեռ». Տիգրան Մանսուրյանը դարձավ 85 տարեկան

Հայ մեծանուն կոմպոզիտոր, արվեստի վաստակավոր արտիստ տիգրան Մանսուրյանը դարձավ 85 տարեկան. «Երաժշտության մեջ երկու երևույթների հարաբերություն կա՝ ձայնի և լռության: Ո՞րն է ավելի հարուստ, ո՞րն է ավելի հագեցած, որի՞ մեջ առավել մեծ խորհուրդ կա: Այն կարծիքին եմ, որ հարուստը լռություն է»:

Բեյրութում ծնված Տիգրան Մանսուրյանի ընտանիքը հայրենադարձվում է, երբ ապագա կոմպոզիտորը դեռևս 7 տարեկան է լինում, և լիբանանյան տաք կյանքից հետո հայտնվում ցուրտ Արթիկում՝ ծայրահեղ աղքատության մեջ: Մի առիթով Մանսուրյանը նշել է. «1948 թվականի հունվարի 1-ից դարձա մուրացկան և մի տոպրակ ուսիցս կախած, մայրիկիս վերարկուով և մասիկներով շրջում էի տնից տուն՝ հաց հավաքելու. այդ արհավիրքից պետք էր փրկվել»:

Առաջին աշխատանքը, որի միջոցով Մանսուրյանը կարողացել է գումար վաստակել լուսանկարչությունն էր: Լուսանկարիչ հայրը հաճախ էր հիվանդանում և Մանսուրյանը նրա փոխարեն աշխատում էր: Այդ տարիներին մաեստրոյին տպավորել է այն, որ իրենից մեծ մարդիկ իրեն շատ լուրջ են վերաբերվել աշխատանքում:

Երաժշտության հանդեպ սերը դեռևս մանկուց է եղել: Մայրը, ով մեծացել է Հալեպի որբանոցում, չափահաս դառնալուց հետո աշխատանքի է անցել և իր առաջին աշխատավարձով ռադիո հաղորդիչ գնել, իսկ հայրը հրաշալի ձայն է ունեցել և տանը հաճախ է երգել: Ծնողները ջարդից հետո հայտնվել են Հալեպի որբանոցում, որտեղ էլ ծանոթացել են, ամուսնացել և տեղափոխվել Լիբանան: Նույն ընտանիքում է ծնվել նաև սոպրանու, օպերային երգուհի Արաքսի Մանսուրյանը, ով այսօր դասավանդում է Սիդնեյի կոնսերվատորիայում՝ օտարազգիներին ծանոթացնելով հայկական երգարվեստի հետ:

Մանսուրյանն առաջին անգամ դաշնամուրի դիմաց նստում է 13 տարեկանում՝ երբ մայրն ուղարկում է Արթիկի ակումբից հորը կանչելու: Այդ ժամանակ, դեռևս մեծ երազանքներ ունեցող պատանին, առաջին անգամ հորը նվագելիս է տեսնում և փոխարինում նրան դաշնամուրի առջև՝ առ այսօր:

1956 թվականին Մանսուրյանը սեփական ուժերով ընդունվում է Ռոմանոս Մելիքյանի անվան երաժշտական ուսումնարան՝ Էդուարդ Բաղդասարյանի դասարան:

«Իսկական կոմպոզիտորը նա է, ով չի կարող չգրել». առաջին հանդիպմանը Էդուարդ Բաղդասարյանի ասած խոսքերը խորը հետք են թողնում 17-ամյա երիտասարդի հոգում և դառնում նրա ուղենիշը: Այդ ընթացքում Մանսուրյանը աշխատում էր շինարարությունում, որպիսի կարողանա հոգալ իր կարիքները:

Ստեղծագործում էր գիշերները՝ ուսումնարանի դաշնամուրների դիմաց, իսկ իր առաջին դաշնամուրը գնում է արդեն 1969 թվականին՝ «Մենք ենք մեր սարերը» ֆիլմի համար ստացած իր հոնորարով, որն էլ այն առ այսօր իր տանն է:

21 տարեկանում ապագա հանճարն ամուսնանում է իր դասընկերուհու՝ շուշեցի ճարտարապետի դստեր՝ Նորա Ահարոնյանի հետ և ունենում մեկ որդի և մեկ դուստր, որոնք խիստ կազմակերպված մանկություն են ունեցել, քանի որ կինն անում էր ամեն բան, որ նա կարողանա հանգիստ ստեղծագործել: Մանսուրյանը բազմիցս նշել է, որ կինն իր լավագույն ընկերն է եղել. «Նա Աստծո ամենամեծ նվերն էր, որ ես ունեցել եմ իմ ամբողջ կյանքումˋ երաժշտությանը զուգահեռ»:

Ստեղծագործական առաջին տարիներից առ այսօր Մանսուրյանն իր առավոտները սկսում է դաշնամուրի դիմաց՝ չխախտելով գործիքի դիմաց կոշիկներով նստելու իր սկզբունքը. նա հողաթափերով երբեք գործիքին չի մոտենում:

Երաժշտությունը մաեստրո Մանսուրյանի համար գործ չէ, այն ինքնարտահայտման միջոց է, ապրելու լավագույն ընթացքը:

Հայտնի են հատկապես «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի համար գրված ստեղծագործությունները, որոնք, սակայն, մաեստրոյի կարծիքով՝ իրեն ետ են պահել բուն ստեղծագործական կյանքից: Հենց այդ պատճառով էլ 1980-ականների սկզբին դադարեցրել է համագործակցությունը:

Ֆիլմերի համար երաժշտություն գրելիս հաճույքով է աշխատել այն ռեժիսորների հետ, ովքեր իրենց միտքը չեն պարտադրել և սցենարը կարդալուն պես դաշնամուրին է հանձնել իր առաջին զգացողությունները:

Մանսուրյանն է հեղինակել Հրանտ Մաթևոսյանի գրական հիմքի վրա նկարահանված ֆիլմերի երաժշտությունները, ինչպիսիք են «Աշնան արևը», «Մենք ենք մեր սարերը», «Տերը»:

Իր հարցազրույցներից մեկում Մանսուրյանը նշել է, որ «Ճերմակ անուրջներ» ֆիլմի արտադրության ընթացքում հիացել է հատկապես Ստեփան Ալաջաջյանի և Մալյանի համատեղ աշխատանքով: «Եղբոր պես էին իրար հետ», – նշել է Մանսուրյանն ու ասել, որ Ալաջաջյանը հրաշալի արևմտահայերեն է իմացել և Մալյանն ամբողջությամբ կլանել է նրա գիտելիքը՝ ֆիլմը ստեղծելիս:

Հաճույքով է աշխատել նաև կինոռեժիսոր Ալբերտ Մկրտչյանի հետ՝ «Կտոր մը երկինք» և «Հին օրերի երգը» ֆիլմերի համար երաժշտություն գրելիս. նա կարծում է, որ վերոնշյալ ֆիլմերում փոքր քաղաքի մշակույթը հրաշալի է ներկայացված:

Կոմպոզիտորի ստեղծագործություններն են հնչում նաև «Գիքոր», «Մեր մանկության տանգոն», «Մի կաթիլ մեղր», «Յոթ սարից այն կողմ» և բազմաթիվ այլ էկրանավորումներում:

Վերջին տարիներին Տիգրան Մանսուրյանը, հավատարիմ իր սկզբունքներին և, բարձր չափանիշներով երաժշտություն ստեղծելու կնոջ ցանկություններին, Հայոց Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի առթիվ հանրությանը ներկայացրեց իր հայտնի «Ռեքվիեմ»-ը: 2016 թվականին այն՝ Ալեքսանդր Լիբրայի ղեկավարությամբ ձայնագրվել է Բեռլինի Jesus-Christus-Kirche Dahlem եկեղեցում՝ «Ռիաս» կամերային երգչախմբի և Մյունխենի կամերային նվագախմբի կատարմամբ: Երկու տարի անց՝ 2018 թվականին Ռեքվիեմի ձայնագրությամբ ECM Records-ի թողարկած սկավառակն արժանացել է «Գրեմմի» մրցանակի, ապա հաղթել «ICMA» մրցանակաբաշխության «Ժամանակակից երաժշտություն» անվանակարգում:

Հուրի Բաղդասարյան