2010թվականի հունվարի 1-ից ներդրվեց ՀԴՄ կտրոններ պահանջելու պրակտիկան: Բոլոր հնարավոր միջոցներով կառավարությունը եւ նրա խոսափողները ազգաբնակչությանը «համոզում», «խնդրում», «պահանջում», «հորդորում» էին, որ ցանկացած գնումի դեպքում պահանջեն ՀԴՄ կտրոնը:Ասվում էր, որ բացի անձնական գումար շահելու հնարավորությունից, գիտակից քաղաքացին կօգնի ավելացնելու հարկային մուտքերը պետական բյուջե, իր ավանդը կբերի կառավարության «անմնացորդ պայքարին»` ստվերը կրճատելու գործում եւ նմանատիպ կարգի հայրենասիրական այլ գրոհներ` տնտեսական թեքումով: Պետական բյուջեն ծախսեց միլիոնավոր դրամներ` կառավարության նախաձեռնության գովազդը ապահովելու համար:Անգամ այն մարդիկ եւ ուժերը, որոնք որեւէ լավ բան չեն սպասում գործող կառավարությունից` հաշվի առնելով նրա ծագումնաբանությունը, մասնավոր զրույցներում խոստովանում էին, որ իշխանությունները ստիպված կլինեն գոնե մի փոքր թեթեւացնել իրենց գրպանները, այսինքն` ստվերը կկրճատվի:Անցած տարվա ընթացքում բոլորս ականատես դարձանք, որ ՀԴՄ կտրոն տալիս է ցանկացած տնտեսվարող սուբյեկտ, անկախ նրանից` ցանկանո՞ւմ եք վերցնել, թե՞ ոչ: ՀԴՄ կտրոն տալիս էին «Ֆլեշ», «Միկա» բենզալցակայանները, «Մուլտի գրուպ» գազալցակայանները, «Սաս», «Սթար», «Երեւան սիթի» սուպերմարկետները: Մի խոսքով, «սուրբ կով» չկար: Անհամբեր սպասում էինք, որ տարին ամփոփելուց հետո ականատեսն ենք լինելու իսկապես «կովկասյան վագրի» թռիչքին եւ անգամ ներելու ենք կառավարության ղեկավարի «հայկական աշխարհ» լիրիկական շեղումները: Հաջողակ վարչապետը կարող է իրեն թույլ տալ նման «հոբբիներ»:Նման հույսերը հիմնավորված էին նաեւ բարձր գնաճով, ինչպես նաեւ՝ իշխանությունների հայտարարություններով, թե 2010 թվականը հետճգնաժամային տարի է` ապացույց ՀՆԱ-ի աճը: Այս երկու գործոնները պետք է որ էականորեն մեծացնեին մանրածախ առեւտրի շրջանառությունը եւ որպես հետեւանք` ավելացնեին հարկային մուտքերը: Սակայն, ինչպես միշտ, տարբեր բաներ են տրամաբանությունը, համաշխարհային տնտեսության կանոնները եւ Հայաստանում ձեւավորված քրեաօլիգարխիկ համակարգի ախորժակը: Եվ այսպես, 2010 թվականին մանրածախ առեւտրի շրջանառությունը 2009 թվականի նկատմամբ աճել է ընդամենը 0,6 տոկոսով: Մեկը հարցնի, թե որ 0,6 տոկոսով պետք է աճեր, բա հսկայածավալ շոուն ո՞ւմ էր անհրաժեշտ, թե՞ դա ընդամենը խնդիր էր յուրայիններին հսկողության տակ պահելու համար: Կառավարությունն այդ քայլով ընդամենը խնդիր ուներ «գույքագրելու» օլիգարխների ունեցվածքը, որ հանկարծ որեւէ մեկի մտքով չանցներ «քցել»: Բացառված չէ, որ 2010 թվականի հարկային մուտքերը մի լավ ուսումնասիրելուց հետո, իշխանությունները պատժեն մի երկու օլիգարխի, բայց ոչ թե հարկեր չվճարելու, այլ իրենց խաբելու համար: Այս հանգամանքով էր պայմանավորված նաեւ կառավարության` խոշոր հարկատուների ձեռնարկություններ հարկային տեսուչ «գործուղելու» նախաձեռնությունը: Գնացին, հասկացան, բացատրեցին, թե խոշորները որքան գումար են գցում իշխանություններին, որեւէ բացահայտում չարեցին հասարակության համար եւ սուսուփուս վերադարձան: Հատկապես այս եզրահանգմանը կարելի է գալ` ուշադիր համեմատելով 2009 եւ 2010 թվականների 1000 խոշոր հարկատուների վճարած հարկերի ցանկերն ուսումնասիրելիս: Ով իրենց չի խաբել, թողել են 2010-ին ավելի քիչ հարկ վճարի, քան 2009-ին: Իսկ ով հանդգնել է ճարպկություն անել` պատժվել է: Բոլորը կարող են փաստել, որ «Սթար» սուպերմարկետների ցանցում չկա նախկին ակտիվությունը: Սակայն «Սթար Դիվայդ» կազմակերպությունը, ում պատկանում է խանութների ցանցը, 2010 թվականին վճարել է 230 միլիոն ավել հարկ, քան 2009-ին, երբ Երեւանում դեռեւս տարածում չէր գտել «սիթիմանիան»: Մի խոսքով, թե մեկը կար, որ շահեց ՀԴՄ կտրոնների պատմությունից, դա թերեւս դերասան Հրանտ Թոխատյանն էր եւ նաեւ այդ կտրոնների ներմուծող, ՊԵԿ նախագահ Գագիկ Խաչատրյանը: ԱՐԻՍ ՎԱՂԱՐՇԱԿՅԱՆ
.gif)
